O autor conclúe que a emigración só ten unha causa: a falta de presente e futuro no lugar de orixe
17 dic 2023 . Actualizado a las 05:00 h.Cando por friaxe ou por calor había que parar de traballar situábanse as festas, agora as vacacións. E nestes tempos de invernía, mentres Occidente conmemora o nacemento de Xesús de Nazaret, por aquí desde os anos oitenta soaba a melodía dun anuncio de turrón cunha letra que dicía «vuelve a casa, vuelve por Navidad». Asociábase con que eran días de retorno dos desprazados, pero nalgúns casos retumbaba cruel. Os emigrantes galegos —ou serían exiliados ou expatriados?—, regresaban á aldea —o emigrante tivo sempre orixe rural—. Galicia, como Canarias, Asturias, foi, é, terra de migrantes. De primeiras os do interior ían máis cara Castela —«Cando foi, iba sorrindo/ cando veu, viña morrendo»—; e os da costa a Andalucía, particularmente a Cádiz. Despois, todos a América: Arxentina, Cuba, Venezuela, Brasil. Certo é que algúns, por exemplo na Arxentina, levaron as famosas «pulperías», pero, maioritariamente foron criados de servir, ambulantes, cargadores ou, en fin, traballadores nas ocupacións duras. «Foi a Castilla por pan,/ e saramagos lle deron./Déronlle fel por bebida/ peniñas por alimento./ Déronlle en fin canto amargo/ ten a vida no seu seo». Dos anos cincuenta en diante, viraron cara Alemaña, Suíza, Francia, Holanda e Reino Unido pero coa mesma vida penosa na maioría dos casos, frecuentemente amoreados en barracóns, procurando non facer gasto algún. É certo tamén que cando volvían —Nadal, verán— algúns gabábanse, moitos por vergoña, de viviren ben —«vuelve, a casa vuelve, vuelve a tu hogar»- e, tantas veces, remitían «divisas» que paliaban situacións económicas de mágoa. Pode ser que ese envío de «divisas», non servira para nada diferente de aliviar fames individuais, ou de que cada un «cando non tornaban repatriados», erguera unha casiña. «Aló van, malpocadiños/ todos de esperanza cheios/ e volven, ai!, sen ventura/ con un caudal de desprezos/ van probes e tornan probes». A emigración non valeu para crear ningún tipo de melloría estrutural en Galicia. A inxente cantidade de emigrantes galegos so serviu para remediar problemas de man de obra nos destinos. Como agora. «Pensás que os nosos filliños/ para servirvos naceron/ e nunca tan torpe idea/ tan criminal pensamento/ coubo en mais fatuas cabezas». O certo é que a emigración só ten unha causa: a falta de presente e futuro no lugar de orixe. Hoxe, o mesmo: África, partes de Asia, América envían moitas veces nas mans de mafias —igual que daquela— á súa xente cara á Europa rica. Migran fuxindo dos conflitos, do cambio climático, da inseguridade, de todo o que trae fame. A emigración leva consigo o espertar de compoñentes racistas tanto no camiño, con miles de mortos, como no destino —«mais, ¡ai!, de onda min te fuches/ Sen dó do meu sentimento/ E aló a vida che quitaron/ Aló a mortiña che deron/ Morriches, meu queridiño/ E para min non hai consuelo»—. Migran, como nós, pobres e minorías e agora mesmo hai máis de douscentos cincuenta millóns de persoas a viviren forzadas fóra do seu lugar de nacemento. A ONU propón o Pacto Mundial para unha Migración Segura, Ordenada e Regular como guía para que os países aproveiten a riqueza que pode xerar a mobilidade humana polo mundo, sen comprometer os dereitos humanos nin a soberanía dos Estados e o 18 de decembro instaurou o Día do Migrante lembrándonos que millóns de persoas bótanse, ou bótanos, cada xornada, a camiños perigosos para topar un destino incerto, pero matinando eles que será preferible á súa dura realidade. Talmente como nós. Curiosamente, dous días despois, o 20, a mesma ONU ten sinalado o Día Internacional da Solidariedade Humana. Non sei por que non se mesturan esas dúas conmemoracións. Se houbese solidariedade, non habería migracións. Rosalía escribiu: «Tratade ben ós galegos/Cando van, van como rosas/ Cando vén, vén como negros». Aínda que riman, non fai falta cambiar de sitio negros e galegos. Só teñamos memoria.