Un día destes un garda civil, xa entrado en anos, paroume cando eu circulaba no coche e cun ton agre espetoume que a onde ía. Debeu ser excepción á conduta xeral educada dos axentes. Desagradoume someterme ao basto interrogatorio feito nun ton doutros tempos. Por iso, pareime a analizar as normas que permitían a aquel número querer saber de onde viña e a onde ía. O funcionario cumpría o mandado do real decreto 463/2020 polo que o Goberno decretou o estado de alarma, e que no artigo 7, que algúns xuíces xa aplicaron á lixeira, adopta a medida de limitar a liberdade de circulación, permitindo o Goberno só oito actividades para podermos saír. Ese real decreto fundaméntase no artigo 55 da Constitución, que permite suspender a liberdade de circulación, pero, claramente, só nos estados de excepción e de sitio. Non no estado de alarma. O Goberno chámalle limitar a permitir só esas oito razóns para saír, non di que suspende, pero a pregunta é se se pode limitar dese xeito nun estado de alarma. Pode que non.
O artigo 19 da Constitución recolle como dereito fundamental que «os españois teñen dereito a elixir libremente a súa residencia e a circularen polo territorio nacional». Como a outros dereitos fundamentais, pódeselle pór límites, pero eses non han de deixar irrecoñecible o dereito, como reiterou o Tribunal Constitucional (e recolle Enríquez Malavé en La Ley, 20 de abril de 2020) que ten dito que as limitacións non poden ser absolutas nin obstruír o dereito fundamental e sempre haberá que interpretar esas limitacións dun xeito restritivo e no sentido máis favorable á eficacia do dereito.
Eu non digo que esa limitación acordada polo Goberno non estea xustificada por razóns de saúde e seguridade públicas, pero creo que non se pode limitar deste xeito nun estado de alarma. Nos de excepción e sitio, si, con restricións. Na lei orgánica 4/1981 ao regular o estado de alarma di que só se pode «limitar a circulación ou permanencia de persoas ou vehículos en horas e lugares determinados, ou condicionalas ao cumprimento de certos requisitos». Trátase dunha afirmación abstracta e sen regulación, que só pode establecer o poder lexislativo, non o Goberno, porque se trata dun dereito fundamental. O real decreto 463/2020 non é lei orgánica, pero nel o Goberno reduce a oito actividades un dereito fundamental como o de libre circulación. E non como unha recomendación, senón como un imperativo. Esta redución é, en realidade, unha suspensión da liberdade de circulación porque a esencia dese dereito é «a posibilidade de trasladarnos dun lugar a outro sen inxerencia nin traba algunha, sen estar supeditado a causa ou xustificación (Enríquez Malavé)». A posibilidade de circulación só para as oito razóns establecidas na declaración do estado de Alarma non permite recoñecer a liberdade de circulación como tal.
Por outra banda, na lei orgánica 4/1981, inmediata ao golpe de Estado de 1981, concretáronse limitacións para a liberdade de circulación no estado de excepción menos estritas que as acordadas neste estado de alarma. Ademais di que en estado de alarma non se suspenderán os dereitos de reunión, manifestación e folga, que coas normas do Goberno son agora imposibles. Para poder limitar a liberdade de circulación tería que terse decretado o estado de excepción. Se cadra, as normas deste estado de alarma incorren en inconstitucionalidade porque non son lei orgánica, carecen de cobertura legal clara e supoñen desfiguración e suspensión real do dereito fundamental de libre circulación.