O exército do mariscal Soult está xa en Portugal, despois de deixar en Vigo acuartelados a uns 2.500 franceses, ao mando de Chalot. Namentres, o mariscal Ney recibe o encargo de consolidar a ocupación de Galicia e de reprimir os focos de rebelión, que comezan a ser importantes en Ourense e no Baixo Miño.
Pero na vila olívica queda algo de suma importancia para os franceses; algo que converterá a Reconquista de Vigo nunha acción de maior relevancia do que se adoita considerar. Trátase dos carros dos xenerais franceses, nos que ían todas as riquezas que acumularan ao longo da campaña. Nunha carta do xeneral Lahoussaye a Chalot, atopada no Arquivo Histórico Militar de Madrid, lemos que o mando francés lle pedía que «coidase do seu furgón». Referíase ao seu botín de guerra, que quedara en Vigo.
Pero non só permanecía nestas murallas o inmenso tesouro francés, senón tamén a caixa do exército, os cofres cos cartos para pagar aos soldados e soster ás tropas durante a campaña. Tras a Reconquista, os vigueses repartirán este notable botín, que sementaría a cobiza de moitos dos participantes na heroica xesta.
O tesouro quedou na vila por dúas razóns. A primeira, obvia, é porque Soult non podía permitirse atrasar ao seu exército transportando estes furgóns, e menos nas condicións meteorolóxicas do inverno galego. O segundo motivo non sorprenderá ao lector, porque se mantivo inalterable ao longo da historia: trátase do déficit de infraestructuras que sempre padeceu Vigo.
Explicarémolo: nun primeiro momento Soult pretendeu levar o tesouro ata Tui, a capital da provincia. Pero non puido. En 1809, Galicia estaba comunicada polo litoral, de Norte a Sur, polo chamado Camiño Real, unha vía empedrada, de certa anchura, capaz de asumir un tráfico de carros en dous sentidos e que salvaba moitos accidentes do terreo grazas a diversas pontes. Era o que entón se chamaba un «camiño carreteiro», en contraposición ao «camiño de ferradura», que só era practicable a pé ou dacabalo.
Pois ben: o Camiño Real estaba construído nos douscentos quilómetros que separan A Coruña de Tui; cunha soa excepción: O tramo entre Redondela e Porriño. Cando Soult tentou avanzar cos seus furgóns, se viu atrapado no pantanoso lameiro en que se converteu o camiño «de ferradura». E, tras múltiples penalidades, tivo que desistir e dirixir o seu tesouro a Vigo, desde Redondela, incapaz de seguir adiante.
Nos furgóns de Soult quedarán, entre outras pezas, un sabre do mariscal, que hoxe se conserva no Museo de Castrelos.
Ademais, no tesouro de Vigo pérdese a pista do mesmísimo botafumeiro, que os franceses veñen de roubar na catedral de Santiago. Esta peza, en prata e pedrería, foi saqueada por orde de Soult e a súa pista está perdida. Sospéitase que puido ser fundido para facilitar o seu transporte. Pero, en todo caso, Vigo tivo que ser, por forza, o seu último destino, xa que o mariscal non puido transportalo a Portugal. Datado na Idade Media e de material máis nobre que o latón que brilla no actual, o misterio do botafumeiro orixinal vén morrer na vila olívica, sen que aínda poida ser resolto.
Os rumores sobre o tesouro de Vigo pronto prenden en toda a provincia, e son moitos os paisanos que traballan para a Reconquista pensando que van obter grandes beneficios.
Días antes do asalto final á vila amurallada, no cuartel xeral de Lavadores rexístranse polémicas relacionadas co tesouro. Así o ten acreditado Manuel Acuña y Malvar, un dos líderes da Reconquista, quen explica nun informe que os vigueses estaban alporizados coa posibilidade de capturar as riquezas deixadas por Soult.
«Os paisanos empeñábanse en que querían asaltar a praza -explica Acuña- Eu resistinme a iso coas razóns que puiden (...). Dicíase que a praza de Vigo contiña inmensos tesouros. Os paisanos pretendían repartilos entre si mentres os demais estaban fóra: tanto pode o interese».
Acuña láiase do de que o interese pecuniario movese aos paisanos e, con esta testemuña, confirma que os rumores sobre o tesouro estaban ben vivos en toda a provincia, espertando a cobiza dos sublevados.
Os autores que falan en exclusiva do patriotismo como motor dos vigueses, non fan senón manipulacións da realidade histórica. Se analizamos as motivacións dos protagonistas, temos que recoñecer que a meirande parte dos paisanos e líderes loitaron por defender ós seus fogares, ás súas familias e por vinganza ante os excesos dos franceses. Pero tamén, en moitos casos por cobiza.
Cando, o 28 de marzo, trunfe a Reconquista, o tesouro francés repartirase entre os paisanos. Morillo, un dos líderes principais da revolta, conta no seu informe final que se entregaron aos vencedores 117.000 francos, procedentes da caixa do pagador do Segundo Corpo do Exército francés. Pero había máis. Logo de percorrer a vila, o tesouro verdadeiro foi atopado no castelo de San Sebastián.
Morillo describe así a escena: «No castelo de San Sebastián [atopáronse] dezasete carros cubertos, baleiros e deteriorados, e varios cabalos e mulas moi maltratadas por falta de alimento durante o cerco; e tendo acordado despois cos comandantes das fragatas facer a bordo o recoñecemento de capitulación, atopáronse dezanove mil setecentos cincuenta e cinco francos, cantidade que foi distribuída na tropa e veciñanza que estiveron no asedio e rendición, pois pola contra non era fácil contelos». Esta última frase demostra as materiais motivacións que tiñan moitos dos sublevados.
José de Santiago y Gómez afirma que tamén se atopou «un rico botín de alfaias e preseas de valor, nas equipaxes e almacéns de devandito exército».
Ao final, todos os veciños recibiron unha recompensa polos seus servizos. Repartiuse medio millón de reais e cada paisano recibiu uns quince francos, equivalentes a uns 51 reais. Era o botín da victoria, que en moitos casos non cubría os gastos feitos para a Reconquista. Pero o reparto foi tamén a confirmación da lenda, do rumor que circulou por Vigo durante dous meses: Que a praza gardaba un tesouro, o tesouro do mariscal Soult.