Mestre, antropólogo e historiador, Méndez reparte o seu tempo entre Vilagarcía e Escudeiros, o pobo no que naceu e inspira o poemario «Sendeiros perdidos», memoria da Galicia dos días contados
16 feb 2022 . Actualizado a las 05:00 h.Un sendeiro pode perderse no espazo ou no tempo. Ser devorado polo mato e as silvas cando ninguén xa o percorra. Ou ficar na memoria dos seus camiñantes ata que o último deles desapareza e as derradeiras pegadas esvaezan canda os seus recordos. Algo disto, da conciencia da despedida persoal e da morte colectiva, física e espiritual, está presente en Sendeiros perdidos, a escolma de fermosos versos coa que Carlos Méndez Míguez (Escudeiros, Ramirás, 1952) debuta no eido da poesía. Un poemario que, no fondo, non é senón outra peza máis do inxente traballo no que Carlos e un feixe de veciños de Escudeiros levan anos mergullados. Unha sorte de máquina do tempo (imprescindible a web www.escudeiros.org), de arca na que preservar como foi, como vivía, como amaba e pensaba «un mundo que morre demográfica e produtivamente, o da Galicia baleirada, a Galicia do interior e o agro galego», encarnados nese seu pobo, un pequeno prodixio encravado nas Terras de Celanova que, grazas á explotación do estano, primeiro, e en menor medida tamén do volframio, arredor da Segunda Guerra Mundial, puido darlle estudos a case que todos os seus fillos nuns tempos ben difíciles.
«No pobo temos un catedrático de Ciencias Exactas, catro avogados, doce profesores, catro químicos...». Carlos fai reconto de amigos e coñecidos. Canda el chegaron a estudar, nas dúas escolas que entón funcionaban en Escudeiros —unha para nenas e outra para nenos, non fose ser o demo— outros oitenta rapaces. Hoxe, dos máis de cincocentos habitantes que chegou a ter Escudeiros, apenas fican nel medio cento, nunhas trinta casas habitadas. Carlos cursou estudos de Maxisterio e Ciencias da Educación, ensinou en Compostela (Lobios), Valeixe (A Cañiza) e Vilagarcía de Arousa, onde deu voz ao BNG durante catro mandatos municipais. Licenciouse en Antropoloxía Social e Cultural, Xeografía e Historia pola universidade a distancia. Pero antes botou unha tempada en Suíza, en Lucerna, «traballando na hostalaría e coma porteiro nun motel». Para mortificación da súa nai, por certo, que non comprendía como o seu fillo estudado daba en fregar louza tan lonxe. «Eu era adolescente, xa sabes, e marchei».
«O campo estase abandonando totalmente. Pero é normal. A consideración do labrego galego sempre foi a que foi; pequeno ou mediano, nunca grande. Mandábanlle o recibo da cota agraria empresarial, logo chegaron a UE, as cotas lácteas e unha serie de trasnadas, prohibiron facer augardente, prohibíronlles ata matar os porcos como se mataban. Nisto, na realidade económica, coincidiron o marxismo e o cristianismo. Para Marx, a infraestrutura era sempre o económico. E o Pai Noso, a oración sublime do cristianismo, empeza pedindo ao Señor que nos dea hoxe o noso pan de cada día. O que lle faltou ao labrego foi ese pan, ou máis ben políticas que lle permitisen ter ese pan». A falta de servizos, a desaparición das tendas, das caixas de aforros, dos bancos, dos médicos, fai que, na súa opinión, este proceso malamente teña volta atrás.
«Ese mundo pérdese todo, pérdense os seus valores, as súas pegadas, os seus camiños. Eses son os Sendeiros perdidos que eu percorrín neste poemario». Unha peza breve e emocionante que debe ser comprendida, como o propio ser humano, subliña o seu autor, en tres partes: «Hai unha primeira parte de aprender a ser, unha segunda que consiste en ser propiamente, e unha terceira que trata sobre aprender a deixar de ser. O poemario xurde neste aprender a deixar de ser».
Forzado pola pandemia, Carlos interrompeu o traballo etnográfico e a pescuda nos arquivos que conduciron a cinco estudos de saber enciclopédico a partir da toponimia desas Terras de Celanova que lle gustaría redondear. Ao igual que certo labor arredor de Vilagarcía, onde sigue vivindo catro días da semana. Nesa paréntese agromou a poesía, coma outro xeito, perfectamente complementario, de fixar memoria e sentimento. «Portas de trancas oxidadas / pechan / rúas orfas de nenos / Silencio». Se cadra o seu netiño Cibrán sexa o chamado a construír barullo de novo.
- «Sendeiros perdidos». Editado e publicado por Toxosoutos en decembro, o poemario conta coa colaboración doutros dous poetas: Xoán Carlos Domínguez Alberte, que asina o limiar, e as certeiras fotografías de Baldo Ramos.