Algún día poderemos camiñar de novo polo Lido, e indefectibelmente chegaremos até un edificio modernista branco, sereno, medio tapado polas árbores e por un enreixado discreto, e en cuxa fachada leremos, xusto por riba da entrada, que estamos ante o Hotel des Bains. Do outro lado da rúa, unha pasarela vainos conducir á praia. Se o día non invita ao baño, e o lugar está deserto, poderemos sentar, calmos, nunha das hamacas de madeira que hai debaixo das casetas.
E lembraremos, coa vista posta no horizonte brumoso, que as catástrofes biolóxicas en forma de pragas sempre causaron, ao longo da historia, crises devastadoras. Porén, a nosa época non esperaba este virus SARS-CoV-2 que varreu o planeta a unha velocidade de vertixe. Gastamos moitos recursos en prepararnos para guerras improbábeis, pero non para unha pandemia anunciada hai ben tempo pola ciencia. Afortunadamente, desenvolvemos tanto o estado do benestar, e particularmente os servizos de saúde, e acumulamos tanto saber biomédico que estamos en condicións de implantar políticas públicas que mitigan os efectos das doenzas infecciosas.
O Hotel des Bains está hoxe pechado, pendente, desde hai anos, de converterse nun complexo residencial de luxo. Inaugurado en xullo de 1900, chegou a ser o hotel con máis glamour de Venecia. A finais de maio e comezos de xuño de 1911 parou alí Thomas Mann. Foi durante unha pandemia de cólera, a sexta das rexistradas a partir de 1817, que se estendeu desde Asia até Rusia e a Europa central e occidental. As autoridades italianas temían as súas consecuencias económicas, sociais e políticas, e intentaron encubrila. A prensa foi cominada a silenciala, e as autoridades venecianas, en contra do criterio do corpo médico, negaron directamente que a cidade das lagoas estivese doente. As vítimas mortais, porén, acabaron ascendendo a 247. En A morte en Venecia, publicada un ano despois, Mann deu conta destes feitos con notorio rigor.
A novela de Mann é debedora do imaxinario colonial decimonónico europeo, que temía os perigos agachados nos trópicos, un espazo malsán, primitivo, sen civilizar. Hoxe, a nosa colonización do medio ambiente tórnase en desastre climático. O coronavirus vaino mudar todo, como moitos se empeñan en vaticinar? Será un cambio para mal ou para ben? Seguiremos laminando o estado do benestar e maltratando a educación, a ciencia e a sanidade? A desigualdade seguirá a deixarnos indiferentes? Ou cuestionaremos a actual gobernanza da globalización? Daremos cun novo contrato social? A actual priorización da saúde pública anuncia acaso un futuro máis humano?
Naquela Venecia fermosa e enferma de 1911, a pluma de Thomas Mann intuíu que un mundo enguedellado nas súas propias contradicións -o mundo de onte, que diría Stefan Zweig- ía bater contra un muro. Despois, en efecto, veu o período máis escuro da nosa Europa, que finalmente acabou renacendo entre as súas cinzas. O Hotel des Bains segue aí, espléndido. Algún día poderemos parar de novo ante el e preguntarnos, respectuosamente conmovidos, se tanta morte nos fixo máis sabios.