Alá van os defuntos. Os defuntiños, que é como os denomina a nosa xente. O sufixo (-iño) neste caso non é un diminutivo, senón un aumentativo, ou un xeito de subliñar o aspecto máis propio e afectivo da denominación. Os defuntiños son, en definitiva, os nosos mortos: a memoria do que somos, que na tradición popular das nosas aldeas dormen nos cemiterios. No próximo ano, que será o ano de Antón Fraguas haberá ocasión de falar tamén destas cousas.
Entra o mes de novembro e anúnciase o inverno. Contra o ano 1956, Otero Pedrayo empezou a escribir por estas datas Contos de Santos e Nadal, fermoso libro de relatos inspirados na estación dos fríos e as vellas lareiras. Nove historias escritas nos días felices de Compostela, aínda que Galaxia non as publicou ata 1988. En palabras do autor son froitos «aconsellados polas noites pousadas e as devaladoiras horas ben peneiradas no cribón do misterio». Nestes tempos de smartphones e redes aceleradas, pousar nun libro a carón do lume, ou mesmo ao agarimo dun radiador na casa é un luxo. Otero é unha magnífica suxestión para estas tardes da outonía. A idea do escritor seica era reunir nunha colección de relatos as estacións todas do ano. Patricia Arias Chachero traballa na recuperación de orixinais inéditos deste «inverno caroal», segundo a dedicatoria do señor de Trasalba. Cando a edición primeira o editor (Fernández del Riego) peneirou nos manuscritos e escolmou nove. Hai polo menos ducia e media máis sen publicar, custodiados na Fundación Penzol.
Entre a vendima e a castañeira (1957) son contos de magostos, soutos, mosto a ferver nas pipas. Estoutro do que falamos métenos xa no inverno, non tanto na estación como na vida (O vello e mais o río). A palabra de Otero axigántase coma un gran retablo de descubertas. O meu amigo Bragado gusta dicir que, nestas datas, hai que saír a pasear a Galicia interior para sentir o olor da invernía: a leña das lareiras, a cociña, a lama nos camiños, o fume nas tellas… Leo a Otero e séntome ao carón da pipa dos Abelleira, que teremos que abillar no San Martiño, porque o mundo xa nunca volverá a ser daquela maneira.