Mover cifras semella unha frivolidade. ¿Cantos van? ¿Cantos faluchos, botes, pateras, embarcacións de matute, boias humanas cruzando o Mediterráneo, dende os pasos de Xibraltar e as Canarias ás illas gregas, nos últimos vinte ou trinta anos? Por non recuar máis no tempo. ¿Canta fame, miseria, desesperación, inxustiza, violencia viaxan a bordo? Os que nalgunha ocasión tivemos oportunidade de falar con algunhas destas persoas que, en circunstancias tan extremas, deciden dar o salto que marcará definitivamente a súa existencia, a risco de deixar a vida na singradura, os que algunha vez puidemos mirar os seus ollos e falar con estas persoas difícilmente esquecemos a crónica da desesperación, a profunda ferida que levan dentro (a familia, os fillos, os amores, todo canto tiveron que abandonar); e non podemos deixar de lembrar os nosos, os que non hai tanto tempo marchaban dende os peiraos de Vigo ou da Coruña, dende Portugal ou Francia, fuxindo da Europa da fame e da guerra, da España e a Galicia da miseria, ás veces en circunstancias moi parecidas, sen papeis, confiando na promesa dun amigo (un familiar, un veciño) que logo non sempre cumpríu. Lembro a historia de Martiño Xermade, por exemplo. Contaba que cando chegou a Montevideo, o seu tío, que foi quen o reclamou, ripoulle o pasaporte e o tivo agochado dous anos debaixo dun mostrador, traballando de balde, ata que conseguíu escapar e atopou traballo na fronteira do Brasil, sen documento ningún, á ventimperie, trincado polas mafias -el tamén- e puido pasar logo para a Arxentina pola raia de Salta. Cando o coñecín conducía un taxi, que era o seu principal tesouro. Tiña sesenta e sete anos. Nunca máis volveu a Galicia, nin quixo saber da familia. «Viviamos tres amigos na mesma habitación, que aquí chaman conventillo», contábame. «Dormiamos por quendas. A cama sempre estaba quente. As chinches eran tan gordas que polas noites nos levantaban en alto peso». O humor é a defensa dos indefensos, dicía Vicente Risco. Pregúntome como afrontarán o futuro (con que humor) todos estes que chegan agora cruzando o Mediterráneo. Anda polas redes un video de José Alberto Mújica no que o expresidente do Uruguay fai unha denuncia e ao mesmo tempo unha chamada aos pobos europeos, «que viñeron onda nós en épocas de moita fame e grandísima calamidade», para que afronten con sentido da xustiza e mesmo do humanismo solidario a situación de toda esta xente, miles de desesperados. Non hai solucións simples. Non sexamos inxenuos. A esta xente ha que facerlles sitio, incorporalos a un discurso común (que non é doado), non só darlles de comer. Pero o problema está aí, unha das marcas do noso tempo, igual que hai cen anos nos tocou a nós. E detrás de cada mirada hai unha historia, igual que a de Martín de Xermade, non unha estatística, nin unha ecuación matemática.