A relación que María Victoria Moreno mantiña coa literatura era dun fondo compromiso. Dotada dunha formación académica moi rigorosa, na que sempre destacaba o papel do seu mestre Rafael Lapesa, eminencia da Historia do Español, concedía á lingua e á literatura unha dimensión clave no desenvolvemento humano, de aí que optase pola docencia -na que sempre destacou novamente o seu compromiso, pero tamén a dedicación ao alumnado, o cariño inmenso cara á súa profesión- e que entrase na creación literaria coa intención de dar o mellor de si sen concesións, sen medias tintas, sen trampas. «Escribir para nenos é unhas das cousas máis serias e importantes que se poden facer. Non entendo os que pensan na literatura infantil e xuvenil como algo menor. Os que así o cren erran de raíz, pero ademais fan un gran mal tanto á literatura coma aos lectores».
Esta declaración de principios, que lle oín ao longo dunha serie de conversas que me regalou poucos anos antes de morrer -en parte publicadas en formato entrevista nas páxinas da revista Fadamorgana-, explica a súa postura e o seu talante ante actitudes frívolas, pacatas, desinformadas ou insensibles. Non soportaba aos que escribían para nenos co prexuízo de que era máis doado ou se podía publicar máis facilmente. Cría que o escritor de literatura infantil debía procurar, ante todo e sobre todo, a excelencia, a obra de arte. Porque a boa literatura non pode estruturarse en banzos de idade, e tampouco é lícito buscar atallos a través da cursilería, do politicamente correcto ou da palabrería baleira. Ética e estética configuraban un todo para María Victoria Moreno, e son bo exemplo diso obras como Leonardo e os fontaneiros ou Anagnórise, fitos da literatura galega non suficientemente comprendidos ou valorados no seu momento.
Escribía ben, sabía o que quería escribir e non tiña ningún problema en recoñecelo sen falsas modestias, cunha claridade que algúns -en parte, os mesmos que agora a elevan aos altares da cultura- cualificaron entón de soberbia. O certo é que María Victoria non gastaba o tempo acomodando a verdade aos oídos de quen a escoitaba, ou calando o que lle nacía. Sentiuse postergada inxustamente e non tivo ningún reparo en proclamalo. Aí seguía a latexar a forza da vella loitadora que padecera a ditadura e sobrevivira para denuncialo. A vida non foi xenerosa con María Victoria Moreno. Soubo das súas moitas arestas, e das pedras que decote poñían no seu camiño persoas que, valendo literariamente ben menos ca ela, se alzaban no papel de xuíces a partir de criterios imbéciles e escuros. Advertía que «a necidade humana é coma un andazo. Cómpre estar moi atentos para non ficar contaxiados». Dicíao mentres expresaba a preocupación polas xeracións novas, cada vez máis expostas a lecturas prescritas que non espertan neles paixón ou entusiasmo. Acto seguido, coa mesma autenticidade, tamén cun toque de tenrura indescritible e tan propio da súa forma de ser, reparaba no cambio da luz na tarde pontevedresa e quedaba como abducida por unha mística sideral.
-Mira, non o ves? -cortaba en seco a conversa e o paso.
-O que, María Victoria?
-Os nervios desa folla. O sol marca con extraordinaria precisión o tecido vexetal ata convertelo nunha pantalla que proxecta outra realidade. Velaí o que a min me gusta facer cando me poño a escribir de noite na cociña da miña casa. Deixar unha pegada de min mesma, da miña forma de ver e sentir o mundo, a través das palabras coas que proxecto unha historia.
E abofé que o conseguiu.
Este ano, onde queira que estea, se cadra nese momento de luz concentrada nunha folla de plátano, de seguro ha seguir a pensar o mesmo. A desdeñar as homenaxes dos poderosos, os libros haxiográficos escritos por quen non a coñeceu nin a coñecerá, e a arelar a caricia auténtica dun lector atrapado polo poder inmorrente das súas páxinas.