Os artistas, os de verdade, fan obras que os transcenden. Unha aprende iso no Centro Galicia de Bos Aires: nunha vitrina, os simples obxectos de Castelao: as gafas, pinceis, papeis. Pero onda eles, na parede, a gran obra que percorre en calafrío a quen a mira máis de setenta anos despois, A derradeira lección do mestre. Un home morto no chan e os rapaces ao pé del, chorando; detrás, dúas árbores espidas, coma queimadas, e unha sensación de vidas varridas polo vento. As facianas, coma ocultas por unha sombra de vergoña que non retrata a morte, senón a inxustiza, e, sobre todo, o futuro. Non coñezo ninguén a quen non se lle asolagasen os ollos a primeira vez que observou ese cadro de Castelao. Na imaxe, pintada en 1945, aparece o futuro desolado dos lugares onde se mata a quen transmite o saber e a desesperanza dun país condenado á ignorancia. Ese cadro de Castelao nunca saíu de Arxentina, nun xesto simbólico que nos ensina desde unha parede o que foi o exilio como refuxio para esas persoas que coma un Castelao xa vello, canso e case cego, supuxeron o albiscar da Galicia soñada, esa que fose capaz de superar o mal, puro e cru, que pintou nesa e nas demais escenas do álbum Galicia Mártir. Castelao fixo ese cadro para aquelas persoas que, desde o outro lado do Atlántico, non debían esquecer o punto no que quedaba todo alá.
A final de ano o cadro vén de visita. Non volve, como cren algúns, senón que vén contarnos o calafrío. Será exposto na Cidade da Cultura e eu levarei as miñas fillas a que aprendan a derradeira lección do mestre: que aos seus tres e cinco anos xa levan ao lombo unha memoria que descoñecen pero que non deben esquecer.