C ando eramos rapaces, os profesores de preparatoria, no instituto de Pontevedra, levábannos de excursión ao monte Lobeira. Dábamos a volta por Cambados e regresabamos por Vilagarcía. A parada no Lobeira era de obriga. Certo que había outras cousas: a praza de Fefiñáns, os areais das Sinas? Pero a nós, que habíamos ter daquela nove ou dez anos, o que verdadeiramente nos abraiaban eran aqueles penedos enormes debruzados contra da ría de Arousa e o gran océano. Preguntou o meu compañeiro Edu: «¿E que idade terán estas pedras?». E respostou axiña o Camilo, que era daquela parte e o tiñamos por máis ilustrado: «Do tempo dos dinosauros».
Nunca esquecín esta referencia, por máis que logo souben doutras noticias da zona non menos interesantes: o Castrum Lupariae, os restos da fortaleza dos arcebispos de Santiago para defensa da ría, da cal aínda se poden ver restos significativos, a memoria das mámoas, a pegada dos castros? Mais os grandes penedos, cabezóns xigantescos, seguen sendo para min, dende a memoria de neno, que é a que realmente acaba explicando o mundo, «do tempo dos dinosauros», se cadra virados en pedra, despois do cataclismo que os extinguiu, coma disque lles sucedeu aos antigos deuses que moraban o Pindo, que aló seguen tamén, enormes, petrificados.
A Deputación de Pontevedra ofrécenos estes días, nas instalación novas do Museo Provincial, unha mostra antolóxica da obra de Manolo Paz (Castrelo, 1957), acaso o artista contemporáneo noso que con máis talento e coñecemento vén traballando a pedra. O granito galego, e non só galego, adquire, logo de pasar polas súas mans, unha dimensión distinta. Invito aos lectores a visitar a mostra na Boa Vila. Abofé que non han ficar decepcionados.
Manolo Paz pertence á xeración de creadores que, a partir da década dos 80, moitos deles vencellados ao movemento Atlántica, foron quen de construír un novo discurso para a arte galega: ponte feliz entre a tradición e as novas linguaxes, abertos ao mundo sen complexos, mais sen esquecer a marca de identidade que dá sentido á expresión artística e que nos ubica (no tempo e no espazo). Descubrín a súa obra por primeira vez nunha edición de Arco, en Madrid, na que presentaba a súa Penúltima cea, xogo de pezas maxistralmente ensambladas, dunha forza expresiva certamente impresionante, e dende entón sígolle os pasos con admiración e entusiasmo.
Manolo fala coas pedras. Sen necesidade de palabras. Coa mirada e as mans. Elíxeas coma quen localiza criaturas vivas, todas diferentes, e a partir de cada peza (de cada localización) constrúe o seu relato, que nos afirma na memoria de nós e, ao mesmo tempo, nos transcende e nos eleva. Tal é o segredo do artista: unha ollada distinta sobre o mundo, capaz de alumealo doutra maneira. Hai tres miradoiros atlánticos que, xunto coa pedra de Mateo en Compostela, nos conmoven dun xeito especial: as varandas do Pindo, os menhires de Manolo Paz no campo da Rata, a carón da torre de Hércules, e as moles enormes do Lobeira, «do tempo dos dinosauros», que seguen vivas.