Sés: «Non me interesa que ninguén diga que era boa cando morra»

FUGAS

Sandra Alonso

É unha das figuras máis relevantes da música popular en Galicia, de verbo afiado e máxima sensibilidade. Está de volta cun novo traballo e un montón de recitais intensos, reflexivos e totalmente vitais

06 ene 2023 . Actualizado a las 05:00 h.

Rematou o 2022 co lanzamento de Diante dun eco. E arrancou o 2023 cun feixe de concertos de presentación deste por diante. Os máis próximos, o 21 de xaneiro en Ourense (Auditorio Municipal, 20.30 horas) e o día 28 en Vigo (Teatro Afundación, 20.30 horas). Neles cantará temas que mostran as múltiples caras dunha artista que, sen embargo, para moitos só ten unha.

—Hai unha idea de Sés como a artista política e do compromiso social que eclipsa todo o demais?

—Si, hai una visión estereotipada e caricaturizada. Sempre a houbo, pero agora empézame a pesar moito máis esa redución. Efectivamente, eu son transparente a nivel ideolóxico. Nunca escondín que son unha persoa de esquerdas. Pero que eu teña un posicionamento e non o esconda non quita que eu teña unha profesionalidade. Dylan cantaba nos mitins de Martin Luther King e Silvio Rodríguez posicionouse sempre a favor da revolución cubana. Iso non anulou nin fixo que se puxesen en tela de xuízo as súas capacidades literarias ou intelectuais. Iso sucede principalmente porque eu son unha muller.

—Na súa traxectoria hai moito amor. E non se fala por aí das grandes cancións de amor de Sés. Por que?

—Diría máis. Hai discos que son practicamente todos de amor. Ti colles Co xenio destrozado (2013) e aí está. Daquela tiven un amor pero deses de bolero de Los Panchos de «si tú me dices ven, lo dejo todo». Aí fixen moitos temas de amor e a xente pídeos. Pero, efectivamente, como dis, quedei reducida ao outro. E non é que sexa unha artista comprometida con posicionamento político, pero son mais que iso. Tamén ocorre que hai tan pouco posicionamento que no momento en que alguén o fai queda un pouco estigmatizado. E ocorre máis nas mulleres. Por iso non o tomo como algo persoal.

—Pasa factura?

—Sobre todo, cando me falan. Ás veces fálanme dun modo que me pregunto: «Pero a quen fala esa persoa?». Porque roza o irrespectuoso, por non dicir algo máis alá. Penso que falan cunha idea caricaturizada de quen son eu, cando son o contrario no caso do dogmatismo, o panfletarismo ou o populismo. Cando me falan así, incomódame moitísimo.

—O tema máis escoitado do seu novo álbum é «Para cando eu morra». Nel canta: «Non quero que sexas meu / nin eu vou ser nunca túa / pero quero amarte sempre / e bicarte en cada rúa». Pretende contradicir a idea do amor romántico, pero ao tempo outorgarlle a eternidade?

—Eu critico aí o amor romántico tóxico, pero son una persoa que ama moito. Escribina para a miña parella. Esta é unha canción de amor romántico na que expreso un profundo amor, sen que isto leve consigo a noción de propiedade, algo que cada vez está mais presente na nosa xuventude.

—A historia da música está chea de exemplos así. Somos vítimas da idealización do amor posesivo?

—Sería idealizado se fose bilateral, pero é unilateral. É unha cuestión desproporcionada. De feito, todo iso se solidifica na cultura ibérica, na figura das grandes folclóricas, das fadistas e das coplistas. Hai unha apoloxía da muller sufridora. Porque, fronte a iso, dáse a apoloxía do home crápula e castigador no amor romántico. Ese é o modelo tradicional de amor romántico machista que se segue perpetuando na música popular, sen cuestionarse para nada.

—Cando tomou postura vostede?

—Cando empezo a ter una actitude crítica, ao chegar aos 20. Aí empecei a ler. Eu, igual que todos, normalizábao e non facía diso unha lectura de que era algo perigoso. Non te violentaban, pero ademais asociabas as relacións tóxicas co amor de verdade. Se non hai unha noción de posesión, é que non te quere. É o problema.

—No tema citado, tamén deixa recados para despois da súa morte...

—Eu non me considero unha persoa compracente. A min no me interesa que ninguén diga de min cando morra que era moi boa. Prefiro que sigan dicindo o que din agora. Non me gusta nada iso. De feito, sempre o critico no meu entorno, iso de estar botando veleno e cando morre a persoa faise boa de repente.

—Nunha entrevista anterior en La Voz falaba da necesidade de ter rúa e biblioteca. Lembrei cando se critica a algúns escritores dicindo que son funcionarios sen vida para logo podela contar nos libros.

—Unha vez escoitei unha entrevista cun catedrático de Literatura da Complutense; preguntábanlle de onde viña o depauperamento da literatura. Dixo algo que me gustou moito: «Hai moi pouca xente á que lle guste ler e demasiada á que lle gusta escribir». Iso é así. Por outra banda, ao traballar con músicos de conservatorio, ás veces pareces perdida e pensas que debes estudar. Xavier Ferreiro, o percusionista de Luar na Lubre con quen gravei todos os discos, díxome unha vez: «Sés, para facer cancións, o único que non podes facer e deixar de vivir». Iso é verdade. Penso que unha cancionista ten que facer tres cousas básicas: vivir, pensar e escribir. Tamén ler, por suposto. Pero iso xa é un modo de vida. Igual que un guitarrista considera que ten que tocar un número de horas, eu considero que teño que ler e escoitar música todos os días.

Sandra Alonso

—Ler para vostede é parte do oficio?

—Creo que para escribir tes que ler e escribir. Cando a xente nova me di que non le, eu pregunto: «Consideras que poderías escribir unha sonata, unha fuga ou unha sinfonía se nunca escoitases música?». Non. Claro, é imposible. «Entón, por que consideras que podes escribir se nunca les? E por que consideras que podes facelo ben?». Eu fágoo por paixón, pero claro que considero que é básico.

—Cóntame xente próxima a vostede que escribe constantemente e ten un caixón infinito de versos que, só ás veces, rematan en cancións. É así?

—Infinito non é [ri], pero si que é certo que fago así. Eu sempre digo que carezo da capacidade que se require para sentarse e dicir: «Vou escribir un disco». Eu non podo e sei que hai xente que traballa así. Eu o que fago é escribir en 20.000 sitios e quedan aí. Logo, cando vou gravar un disco, fago unha escolla que si que está mediatizada en base a un estado e unha situación individual e colectiva.

—Vivimos no auxe do neofolclorismo. Que pensa vostede?

—É unha cousa parecida ao que pasou nos anos noventa, cando a industria inventou a world music. Son conceptos que forman parte da mercadotecnia, pero non da realidade musical e artística. Nos noventa tiraron por aí porque sabían que ían sacar tallada. De repente, The Corrs foron número un. Pero iso canto dura? O que a industria quere que dure. Neste caso, houbo un grandísimo factor nuclear: o impacto que tivo Rosalía. Non se lle pode negar que é unha tía privilexiada. Se sentas a escoitala, hai moitas cosas. A industria ve rendible iso e decide apoialo, darlle presenza social, xerando unha oferta e unha demanda. Pero iso ten una data de caducidade, como todas as músicas mainstream. Porque aí todo é mais mercado que arte. A xente ve un modelo de éxito e tira por aí.