Gardaba na memoria a lectura adolescente de Vento ferido (1967), os relatos de Carlos Casares, pola sensación de desacougo que por aqueles anos me deixara A capoeira, unha das pezas máis interesantes do libro. Lembraba o estoupido final, o arrouto violento do Gonzalo, a imaxe da subela abrindo un oco do tamaño dun puño na virilla do Perucho, as mans ensanguentadas do home perpetrando unha vinganza remoída durante vinte anos, as convulsións agónicas dun burro entolecido que botaba tres días morrendo, pegando coa testa contra as paredes. Pero lembraba, sobre todo, a sentenza coa que o protagonista certificaba o axuste de contas: «A min chulos, non». Regresei ao relato estes días, cando soubemos que o 2017 será o ano dedicado a Casares, e decateime de que durante moito tempo tiven esa frase metida nalgún recanto do cerebro, coma un retrouso que me inspiraba situacións semellantes ás descritas no relato, e cuxa pronuncia en voz baixa, en calidade de espectador asombrado no sofá, acentuaba a épica xusticeira de moitas películas. «A min chulos, non». Ben mirado, A capoeira parecíame unha sorte de western sucio e alcólico embalado en minuto e medio, a instantánea brutal duns tipos que deixaran atrás o Brasil, terra prometida, e volvían atoparse nunha taberna onde se intuía o sangue. Confirmo agora esa impresión. Reparo anos despois na progresión violenta do relato, medida con pulso por un autor daquela principiante, e atópome de novo co inesquecible arranque rabioso do protagonista, coa gloria sanguinolenta do aldraxado que estoupa nas derradeiras liñas, coa reacción endemoñada dese magnífico ofendido, en definitiva, contra todos os chulos do universo personificados no patético Perucho. «Cabíalle un puño polo buraco. Caeu redondo. Ninguén dixo nada. Naquel momento abría a quen fose. A min chulos, non». Sospeito que se segue a fascinarme esa sentenza é porque vivimos nun mundo dominado por chulos triunfantes, en todos os ámbitos, que sempre gañan a partida. Non así na ficción. Por iso volvemos aos libros, como espléndidos perdedores, antichulos, coa subela do Gonzalo entre os dentes.