Só cinco municipios da provincia da Coruña carecen de bibliotecas públicas

Galicia contaba no ano 2020 con 312 espazos públicos de atención bibliotecaria, dos cales 135 atopábanse na provincia da Coruña, segundo os datos das últimas estatísticas de bibliotecas publicadas polo Ministerio de Cultura e Deporte e recollidas nun informe presentado pola Asociación de Profesionais dos Arquivos, Bibliotecas, Museos e Centros de Documentación de Galicia (Bamad). Estas 135 instalacións supoñen o 43,27 % do total autonómico e o 2,95 % do estatal, posto que en España hai 4.583 bibliotecas. Isto débese, dunha banda, a que só cinco concellos coruñeses non dispoñen deste servizo: As Somozas, Cabanas, Cerdido, Monfero e Vilarmaior.

Ademais, os datos da provincia son superiores aos galegos e aos españois na maioría das variables estudadas. No caso dos documentos dispoñibles no servizo de préstamo, a media provincial é de 2,59 documentos por habitante, mentres que en Galicia redúcese a 2,18 e en España é de 1,93.

Malia isto, no informe publicado pola Bamad, a asociación sinala que este dato non ten por que ser necesariamente positivo, posto que é importante realizar unha avaliación da colección que ofertan esas bibliotecas.

Doutra banda, a porcentaxe de habitantes inscritos en bibliotecas públicas é tamén máis elevado na provincia (35,8 %) que na autonomía (29,43 %) e no territorio estatal (35,29 %). Acontece o mesmo co número medio de visitas a estas instalacións, cuxa media provincial é de 0,98 por habitante, mentres que a galega é de 0,78 e a española é de 0,9; e co de documentos prestados por residente, que é de 0,57, fronte ao 0,46 e o 0,51 de Galicia e España, respectivamente.

Porén, respecto ás estatísticas relativas ás visitas aos puntos de atención bibliotecaria e ao número de documentos prestados, desde a Bamad apuntan a que estas cifras non son comparables ás de anos previos, posto que no 2020 a pandemia e as restricións establecidas para controlala influíron nos datos.

 A situación galega

En canto aos datos relativos ao conxunto da comunidade galega, os puntos de atención bibliotecaria diminuíron no ano 2020 respecto ao anterior. Así, no 2019 Galicia contaba con 329 centros, mentres que no período seguinte continuaban abertos 17 menos. Ademais, un total de 99 concellos non dispoñen deste servizo.

Respecto ao persoal das bibliotecas galegas, no ano 2019 Galicia con 546 persoas empregadas neste sector, mentres que no 2020 foron 545. «En total, desde o 2016, hai 39 persoas menos traballando nas bibliotecas públicas», indica o informe da Bamad. Debido, a isto, aínda que a proporción de bibliotecarios por habitantes aumentou entre ambas datas, desde a asociación destacan que «ten máis que ver coa perda de poboación que coa situación do persoal, que continúa a diminuír». Doutra banda, os traballadores de seis centros pertencentes á rede municipal de bibliotecas da cidade da Coruña atópanse en folga, reclamando que a empresa concesionaria abone a súa paga extra do mes de xuño.

Os concellos con menos de 5.000 habitantes non teñen a obriga de ofrecer este servizo

As Somozas, Cabanas, Cerdido, Monfero e Vilarmaior son os únicos concellos da provincia que non posúen biblioteca municipal. Isto débese a que a lei 7/1985, de 2 de abril, Reguladora das Bases do Réxime Local recolle no seu artigo 26 que «os municipios con poboación superior a 5.000 habitantes [deberán prestar os servizos de] parque público, biblioteca pública e tratamento de residuos».

As cinco localidades mencionadas teñen unha cifra de residentes inferior á recollida pola lexislación, polo que non contan coa obriga de dispoñer dun punto de atención bibliotecaria.

Ademais, as estatísticas publicadas polo Ministerio de Cultura e Deporte sobre os servizos bibliotecarios no ano 2020 —as cifras máis recentes que se atopan dispoñibles sobre este ámbito— non recollen datos de catro dos centros da provincia que habitualmente forman parte dos informes anuais. Trátase dos localizados nos concellos de Valdoviño, Lousame, Fisterra e Oza-Cesuras.

No caso de Valdoviño, malia que a biblioteca continúa aberta na actualidade, permaneceu pechada durante ese ano por unha reforma. En Fisterra, as instalacións estiveron abertas ao público durante ese ano, a excepción do período de confinamento, e continúan en funcionamento a día de hoxe, ao igual que sucede en Lousame e Oza-Cesuras, que non reportaron os seus datos debido ao peche dos seus espazos de atención bibliotecaria pola pandemia.

Xoán Manuel Pérez Lijo, secretario da Bamad: «O sistema bibliotecario da provincia provoca que os datos galegos sexan moito mellores»

Xoán Manuel Pérez Lijó (Ribeira, 1968) é secretario na Asociación de Profesionais dos Arquivos, Bibliotecas, Museos e Centros de Documentación de Galicia (Bamad) e axudante na biblioteca de Ames.

—Na provincia da Coruña hai unha porcentaxe de inscritos nas bibliotecas públicas maior que a media galega e a estatal. Ocorre o mesmo coa cifra de visitas a estes centros. A que pode deberse isto?

—Por un lado, a poboación concéntrase nas cidades. Neste caso hai tres na provincia: Santiago, A Coruña e Ferrol. A Coruña e a súa comarca, especialmente, ten unha das redes bibliotecarias máis grandes de Galicia. Tamén se dá a casuística de como se distribúe a poboación en Galicia. Son, por exemplo, algúns dos concellos máis habitados. Isto inflúe nos datos. Está claro que o sistema bibliotecario da provincia da Coruña está por encima do conxunto do Estado, e é tamén o que provoca que os datos galegos sexan moito mellores.

—A pandemia afectou moito ao sector das bibliotecas?

—Si, por iso nalgúns dos datos que recollemos no noso informe indicamos que non son comparables con anos anteriores. Por exemplo, nos que teñen que ver co uso da biblioteca, co número de visitantes, coa rotación dos fondos... Houbo, polo menos, tres meses nos que case todas as bibliotecas estiveron pechadas ao público. Ademais, tamén houbo períodos con peches puntuais pola situación na que se atopaban determinados concellos, e algunhas bibliotecas decidiron establecer servizos restrinxidos e foron abrindo pouco a pouco.

—Como poderiamos darlle un impulso á rede bibliotecaria?

—Por un lado, a normativa da lei de bibliotecas está sen desenvolver. Ademais, recoñecemos os servizos que a Xunta está dando a todas as bibliotecas, porque estes últimos anos está facendo un labor moi positivo, como co establecemento dunha rede única, pero botamos de menos unha aposta dos Concellos por incrementar a dotación para as bibliotecas, tanto en fondos como en persoal e instalacións.

---

---

---