Da nobre e antiga Casa da Torre

A Torre de Escuredo leva ese apelativo desde que a comprou o industrial Eugenio Escuredo e compartía denominación coa estremeira Torre de Lores, que facía referencia á metade da propiedade de Francisco Lores. As dúas chamábanse Torre: a primeira, o edificio que se mantén e a segunda unha construción, un tanto kitsch, que arremedaba a traza dun pazo. A de Lores desapareceu e só queda en pé a de Escuredo. Este edificio quixo resgardarse como BIC ao amparo do Decreto de 22 de abril de 1949, ditado sendo ministro José Ibáñez Martín, sobre protección dos castelos españois (BOE de 5 de maio de 1949) que dicía, coa linguaxe da época, que tales construcións «calquera que sexa o seu estado de ruína deben ser obxecto da solicitude do novo Estado, tan celoso na defensa dos valores espirituais da nosa raza». E establecía que todas esas fortificacións quedaban baixo a protección do goberno, decretando que os Concellos onde existisen estes edificios serían responsables de calquera dano neles. Non se lle fixo moito caso. Ademais a declaración de BIC conforme a tal disposición non acaía coa Torre de Escuredo, así que a Dirección de Patrimonio Cultural acordou retirarlle esa cualificación, aínda que continúa catalogada nas normas urbanísticas vixentes, así como no futuro PXOM, polas súas notables características arquitectónicas, sociais e históricas. Ou sexa que, en todo caso, goza de protección integral, que, por certo, ninguén fai cumprir. O cualificativo Torre foi o que levou á Administración a que se incluíse esta edificación no ámbito daquel Decreto de salvagarda de castelos; e pronto xurdiu unha polémica en canto a tal denominación: estes que se lle chamaba Torre pola orixe catalá dalgún dos propietarios; estoutros que se nomeaba así por prurito de novo rico e, en fin, aqueloutros que manteñen a existencia dunha torre no lugar, aínda que discrepan lixeiramente na situación. E como se chamaba antes de que chegasen os cataláns Mestre e despois os Escuredo ou os Lores?: Pois ben, polo que se vai sabendo, sempre se lle chamou Torre. No Grove houbo tres torres de carácter civil, máis ben das coñecidas como torres de cobranza: unha no lugar da Torre, a da Casa da Fonte; outra co mesmo topónimo en Balea; e esta da que falamos, no Montiño, a carón da Vilavella. Outra cousa sería unha probable torre vixía que puido haber no Castriño, da que non hai estudos. Así que as torres de Balea, da Fonte e esta da Carrela non parecen ter ningunha relación, nin en aparencia nin en datación, coas da Lanzada, San Sadurniño ou Oeste. A función das grovenses, máis que defensiva, foi económica ou de prestixio. Esas tres do Grove eran das casas nobres, opulentas, lugares onde se cobraban foros e rendas, particularmente en especie —probablemente de aí a necesidade dunha torre, máis para almacenaxe que para outra cousa— e na situada no Montiño, tamén chamada da Carrela, exercíase a representación recadadora da Mitra Compostelá. José Caamaño Bournacell, insigne xenealoxista, no libro El Grove, su historia fai referencia tanto á Torre de Valea (sic) como á Casa da Torre, denominación digamos nobiliaria, situada na herdade da que falamos. A Casa da Torre, no sentido de vínculo, pertenceu ao final aos Fernández Mariño de Soutomaior, dunha estirpe na que se mesturaron apelidos das distintas casas nobres e acomodadas da comarca, como as de Santomé, Fefiñáns, András, Currás con apelidos como Leiro, Romero, Daval, Pardiñas, Buceta de Losada, Figueroa, Prego de Montaos, ata o conde de Melgar. E, en efecto, os derradeiros titulares da nobre e antiga Casa da Torre foron os irmáns Fernández Mariño de Soutomaior que a venderon na segunda metade do XIX, a Luís Mestre Roig. Estas digresións non fan máis que manifestar a necesidade de conservar a Torre de Escuredo, como testemuño da historia do Grove. Xa, por favor.

---

---

---