Chantada, 1880: O ataque dos lobos rabiosos

alfredo pardo CHANTADA

LEMOS

ABRALDES

Quince persoas morreron por hidrofobia na zona a finais do século XIX tras ser mordidas por lobos. O pánico prolongouse durante cinco meses ante a escasa reacción das autoridades

02 mar 2015 . Actualizado a las 23:10 h.

un suceso de finais do século XIX Aquela carta enviada aos medios de prensa en agosto de 1880 reflectía o escuro preludio dun pesadelo. A mediados de xullo daquel ano, lobos infectados de hidrofobia empezaron a aterrorizar a comarca de Chantada. «Non puiden saír de casa por efecto dun lobo rabioso que apareceu neste distrito e o de Carballedo, tendo mordido a catorce ou quince persoas e algún gando», conta o lector. Os relatos recollidos da prensa da época permiten facerse unha idea do clima de medo que provocaron aqueles episodios, que acabaron con catorce persoas mortas polo virus da rabia. As feras chegaron a achegarse ás portas de Chantada o 15 de xullo. Así o recolleu a prensa da época: «Os veciños aterrorizáronse ocultándose nas casas durante algunhas horas, ata que se lles deu a noticia que o daniño animal desaparecera dirixíndose á parroquia de Camporramiro, onde mordeu horrorosamente a unha pobre muller». Unha das persoas atacadas naqueles primeiros sucesos acaba morrendo vítima da rabia. Trátase dun mozo de 22 anos fillo dun propietario chamado Lucas de Sernandi. Foi enterrado o día 12 no cemiterio de Santa María de Nogueira. «Todo é terror» «Naquelas aldeas todo é terror -explica outra noticia de prensa-; os establecementos péchanse ao escurecer, non botan os gandos ao pasto, os homes van armados ata con legóns, non se come carne de vaca nin se bebe leite de ningunha clase. Sábese tamén que un dos lobos foi morto por dous paisanos suxeitándolle cunha forquita de ferro e desfacéndolle a cabeza a machadazos». Anoitecendo, unha nena de pouca idade acompañada da súa nai ían á aldea de Cambillán, «tal vez cansas do traballo do día, marchaban apresuradas a incorporarse ao resto da súa familia para tomar no seo do tranquilo fogar o seu frugal alimento e o anhelado repouso. De súpeto, e ao volver un recodo do pintoresco carreiro que seguían, preséntase aos seus ollos a terrible fera, que sen darlles tempo a fuxir, abalanzouse furiosa á nena, e derribándoa en terra esgazou o seu inocente corpo, infiltrando no seu sangue o ponzoñoso virus. (...) Ao fin, guiados polos berros, acudiron algúns aldeanos armados do primeiro que atoparon a man e escorrentaron ao feroz animal». Un mes máis tarde, a nena falecería. Non lle disparou a escopeta As mandas de lobos rabiosos apareceron en Trasar de Carballo, onde feriron a un veciño. Na parroquia de Vilaúxe faleceu por mor da rabia Francisco Fernández e un labrego que volvía do deu enterro «foi acometido doutro lobo no monte da Bacariza en Nogueira, e véndose sen auxilios, esperouno a pé firme coa escopeta á cara e a pouca distancia disparou, pero negóuselle o pistón. O lobo lanzouse sobre el e mordeuno horriblemente, tirándoo ao chan e asañándose en el». Na madrugada do 14 de agosto un lobo furioso atacou ao arrendador Lorenzo Grande na porta da súa casa en Santa Uxía de Asma, sacándolle un ollo e esnaquizándolle a cara. Un fillo seu e unha sobriña de 18 anos sufriron igual desgraza. En Derramán abalanzouse outro lobo hidrófobo sobre «unha robusta moza que se achaba no portal da súa morada e inferiulle máis de trinta dentadas que materialmente deixáronlle esnaquizados o pescozo, a cara e un brazo; tres persoas máis foron tamén vítimas do mesmo animal e todos recibiron auxilios facultativos do médico do pobo, que saíu acompañado da Garda Civil e de dous paisanos». Nunha aira en plena malla En Castelos «mordeu o lobo a un magnífico cabalo» e despois no lugar de Vilaguillulfe sorprendeu nunha aira a dezaseis persoas «que estaban mallando e a case todas elas inferiu mordedelas». En Brigos apareceron tres lobos que tomaron distintas direccións outro en Bermún. A sucesión de ataques causa costernación en Chantada e en toda a comarca. Sábese dos rimeiros cinco mortos e de moitos feridos. Esas noticias, recolle a prensa, «producen nas súas familias e en todos os habitantes desta contorna un estado de dor e de espanto difícil de describir». Pero ata o 1 de setembro o gobernador civil de Lugo non organiza a primeira batida. As autoridades locais mobilizan a todos os homes útiles de 18 a 60 anos nos distritos de Chantada, Taboada, Carballedo e Rodeiro. Xuntáronse uns 7.000 homes armados con escopetas, fouces, forquitas e legóns. Unha choiva torrencial obrigou a unos 2.000 deles a refuxiárse na aldea de Penasillás, na parte alta do Faro. A un sinal convido, a xente que estaba abrigada da choiva púxose de novo en movemento nunha extensión de máis de 8 quilómetros. Os do municipio de Taboada levantaron dous lobos nunha devesa. Fixéronlles sete disparos, pero sen resultado. Pouco despois fixeron tamén saltar un raposo que foi rodeado por máis de mil homes que ao fin o abandonaron por non sufrir o trebón que caía. Os alcaldes marchaban á fronte dos seus municipios, e acompañaban a este improvisado exército algunhas parellas da Garda Civil. As xentes continuaban atemorizadas porque os lobos non saíran aínda das súas goridas; así que se prepararon outras batidas con mellor dirección. Pero a prensa cita voces críticas que piden una cazaría ben organizada. Con tanta extensión de territorio a percorrer, alegan, «tememos que ese esforzo sexa insignificante e dea lugar a que os lobos pasen a outro concello. Isto só puidese evitarse organizando unha montaría en regra, con máis elementos dos que teñen á súa disposición os municipios. A este fin imperamos o auxilio dos nosos colegas de Galicia e Madrid, ata conseguir que o goberno atenda debidamente o remedio de tan terrible calamidade, maior que todas contas aflixiron ata a data a esta malfadada provincia». Cinco meses de medo O pánico prolongaríase durante cinco meses, ata novembro. Noticias de prensa publicadas naquel mes de 1880 dan conta do final na praga. «As persoas mordidas van aos poucos pagando o tributo á terrible parca», sentenza un articulista. Nunha carta publicada polo Diario de Lugo en febreiro de 1881, un médico de Chantada, o doutor Cedrón, indica que «o número de persoas atacadas polos lobos hidrófobos de Chantada ascende a 21, dos cales únicamente viven sete. Vese así mesmo cuán grande foi a apatía e o pouco que se fixo para evitar funestas consecuencias, tanto no presente como no futuro. Proxectáronse diversas medidas, entre outras, a de matar os cans que non levasen boceira, e a de envelenar reses mortas colocándoas como cebo nos paraxes frecuentados polos lobos; pero non se adoptou ningunha. Tampouco se auxiliou con recursos pecuniarios ás vítimas nin ás súas familias, dándose o caso que non houbese subscricións privadas ou públicas, nin donativos oficiais. Aínda que esta sexa a sorte ordinaria de Galicia, cremos, con todo, ter razón bastante para deplorar tan vituperable incuria».