Acordeime de Ricky Jackson cando souben que o maior traficante de droga do planeta volvía estar libre. Joaquín Guzmán Loera, Chapo Guzmán, fuxiu por segunda vez dunha prisión. O ridículo ao que someteu ao Goberno e, por extensión, ao Estado mexicano vai ser recordado durante decenios. Ás poucas horas xa circulaban por internet corridos que daban conta do sucedido: «Si ya saben que me ?pelo? / yo no sé ?pa? que me encierran / padezco de claustrofobia / siento como que me entierran / con permiso celadores / prefiero estar en la sierra (...)». ¿Como pode escapar un preso dun penal de máxima seguridade? Pois principalmente con diñeiro, moito diñeiro. Estímase que en México o negocio da droga move máis de 40 mil millóns de dólares. Imaxinen as vontades políticas e empresariais que se poden mercar. E se algo está fóra de dúbidas é que Guzmán Loera é un home extraordinariamente rico. Quizais por iso cando lle preguntan a un mexicano o por que desta segunda fuga, a resposta non deixa lugar a dúbidas: pola corrupción. A pesar de todos os privilexios, o cárcere non lle gusta a case ninguén, tampouco ao Chapo.
A historia do estadounidense Ricky Jackson é o reverso da mesma moeda. En 1975, cando tiña 18 anos, a policía prendeuno baixo a acusación de ter asasinado un home. No xuízo condenárono a morte, aínda que finalmente aquela sentenza foi conmutada por outra de cadea perpetua. Jackson recuperou a liberdade recentemente. Unha testemuña clave naquel xuízo (daquela un adolescente) recoñeceu que mentira instigado polos investigadores do caso. Non había unha soa proba de que o acusado fose culpable. O pasado mes de marzo un tribunal de Ohio ordenou que Jackson percibise unha indemnización de preto dun millón de dólares, para compensar os 39 anos que estivera preso inxustamente. Mais, ¿como se lle devolve a un home toda unha vida? ¿Quen cuantifica o valor das mulleres que non puido amar, dos fillos que non tivo, dos olores perdidos...? Non hai reparación posible.
O outro día nun quiosco escoiteille a unha señora un deses tópicos que se empregan como unha ladaíña.
-Mira neniña, neste país só estás ben se es un mangante. Métente preso uns meses, danche de comer, unha boa cama e aínda por riba saes cobrando no paro, ¿que che parece?
Expresións máis ou menos semellantes lévoas oíndo dende cativo, quizais, na miña ignorancia, ata teño dito cousas parecidas. ¿Cantas veces falamos barato? Incontables. A cadea é asunto serio e, ao igual que a saúde, só sabemos o que prezada que é a liberdade cando a perdemos.
O de experimentalo en carne propia sucedeulle a un coñecido meu. A bebida levouno á cadea. A Garda Civil de Tráfico sorprendérao en varias ocasións ao borde do coma etílico e co permiso de condución retirado. Despois dunha primeira, segunda e terceira vez, chegou a cuarta... e non puido ser máis estridente. Cheo coma un piollo, estampou o seu utilitario contra un dos coches patrulla que participaba nun control de alcoholemia. Mentres os axentes se agarraban á cabeza, o señoriño intentaba tranquilizalos cun antolóxico: «Tranquilos, que teño seguro!».
O xuíz de garda decidiu que era o momento do ingreso en prisión. Aquel home que nunca imaxinara verse nunha desas, saíu de permiso despois de dous meses en Teixeiro. Contra o que poidan pensar, non foi dereito para o bar. Tan pronto chegou á casa, e antes saudar os familiares que o agardaban na cociña, marchou a paso apurado cara ao pallote. Oíuse un xuramento.
-¡Preso nesta casa ninguén máis!
O can devolveulle unha ollada neutra, incualificable: como se non soubese que facer despois de tantos anos preso na cadea.