Vigo consuma a súa victoria

VIGO

28 mar 2009 . Actualizado a las 02:00 h.

O amencer do 28 de marzo foi festivo. Tras 56 días de ocupación, Vigo era liberada. Pero non houbo tempo para celebracións. Pouco despois de confirmada a rendición, Morillo recibiu noticias de que unha forte columna de soldados chegaba desde Tui en auxilio da guarnición de Chalot. Tratábase da forza de 600 soldados, ao mando do comandante Chapuzet, que fora enviada polo xeneral Lamartinière.

Morillo formou entón unha forza de paisanos para que saíse ao paso dos franceses, e na que participaban Caetano de Limia, Tenreiro e Almeida, entre outros. A alegría tornouse en preocupación, maior aínda cando se decataron os vigueses de que se todos se tiñan esquecido dos franceses que ocupaban o castelo do Castro, separado das murallas. Enviouse unha columna a detelos e levalos aos barcos ingleses.

Estes sobresaltos convenceron a Morillo de que era preciso axilizar a evacuación de prisioneiros. Canto antes estivesen Chalot e os seus soldados lonxe de Vigo, menos problemas poderían causarlles. Así, as forzas viguesas saíron cara a Porriño, ao encontro dos franceses de Chapuzet, con gran sixilo, para que os seus prisioneiros non se decatasen de que, aínda que tarde, chegaban os reforzos. Logo, ideouse unha astucia para apremar a evacuación dos ocupantes.

Portela Pazos conta que Morillo «correu a ver ao xefe francés para encarecerlle que sen perda de tempo buscasen todos refuxio nas embarcacións inglesas, porque o alporizamento de toda a veciñanza e dos oprimidos vigueses era tal, para saciar a súa vinganza, que el sentíase xa incapaz de contelos e salvar a vida aos rendidos (...). Logrou o ansiado efecto o ideado recurso. Acovardados os franceses, nada menos en número de 46 oficiais e 1.213 soldados, botando cada cal man á súa maleta co que nela podía levar, apresuráronse a subir ás fragatas».

Acuña y Malvar, testemuña da evacuación, narra o embarque dos franceses na Lively e na Venus , que se concretou desde as dez da mañá do 28 de marzo: «Tendeuse a división do Areal en dúas filas. Logo desta, se tendeu a división de Tenreiro e Almeida (...). Colocada a xente deste xeito, foron baixando os franceses ao peirao para embarcarse nos buques preparados ao efecto. Aquí entrou unha confusión grande. Os paisanos e soldados máis próximos correron á praza para roubar o que cada un quixo. Os franceses chegaban ao peirao coas súas armas e canto quixeron levar, sen que houbese quen llo impedise; antes de embarcarse deixaban as armas, e a penas saían das súas mans as roubaban os paisanos; de xeito que de 2.000 fusís só puiden salvar trescentos. Non ben rematou de embarcar a tropa francesa, advertiuse que o reforzo de Tui estaba a media legua de Vigo».

José de Santiago vai máis aló de Acuña e Malvar, narrando que os paisanos non se limitaban a tomar as armas que deixaban os franceses, senón que llas arrincaban a puñaladas: «Sen que precedese orde algunha dos caudillos, os 500 paisanos armados do Abade de Valadares, que estaban fronte á Aduana, arroxáronse á carreira sobre os franceses, e acoitelando aos máis tardíos, a culatazos obrigaron aos outros a arroxarse á auga, abandonando armas e bagaxes, por canto os vencidos levaban consigo canto se lles antollou sen que ninguén llo impedise».

O tesouro de Vigo

Nunha nota pouco honorable, algúns paisanos aproveitan o desconcerto para entrar na cidade e saquear casas e comercios. Buscan o «tesouro de Vigo». Que, efectivamente, existía. O mariscal Soult, incapaz de transportar a Portugal as súas pertenzas, viuse na obriga de deixar aquí unha parte do seu parque de artillería, xunto á caixa de pagos dos soldados, os botíns acumulados durante a campaña en Galicia e ata os seus propios furgóns, onde gardaban os seus aveños máis prezados. Como consecuencia disto último, consérvase na cidade de Vigo un sabre do mariscal, que se garda no Museo Municipal Quiñones de León de Castrelos.

Conta Morillo que os franceses entregaran aos vencedores 117.000 francos, procedentes da caixa do pagador do Segundo Corpo do Exército francés. Pero había máis. Logo de percorrer a vila, o «tesouro» verdadeiro foi atopado no castelo de San Sebastián. Morillo describe así a escena: «No castelo de San Sebastián [atopáronse] dezasete carros cubertos, baleiros e deteriorados, e varios cabalos e mulas moi maltratadas por falta de alimento durante o cerco; e tendo acordado despois cos comandantes das fragatas facer a bordo o recoñecemento de capitulación, atopáronse dezanove mil setecentos cincuenta e cinco francos, cantidade que, coa arriba expresada, foi distribuída na tropa e veciñanza que estiveron no asedio e rendición, pois pola contra non era fácil contelos».

José de Santiago afirma que tamén se atopou «un rico botín de alfaias e preseas de valor, nas equipaxes e almacéns de devandito exército». Ao final, todos os veciños recibiron unha recompensa polos seus servizos. Repartiuse medio millón de reais e cada paisano recibiu uns quince francos, equivalentes a uns 51 reais.

Repartido o botín, retomada a praza e embarcado o inimigo, só restaba por resolverse a ameaza dos reforzos que xa avanzaban desde Porriño sobre Vigo. Os reforzos de Chapuzet saíran de Tui na tarde do día 27. Pero o 28 de marzo, na altura de Beade, chocan coas forzas que dirixen Tenreiro e Almeida, un exército de paisanos que logra esmagar ás unidades de elite de Chapuzet. De 600 soldados que saíron da capital, só regresaron 50, mentres que o resto foron mortos, salvo 72 prisioneiros.

Vigo volve ser dos vigueses. A vila foi reconquistada. Pero os voluntarios aínda seguirán a loitar ata a victoria final en Ponte Sampaio.