«Non fun boticario como meu pai pero algo me quedou, igual que a Cunqueiro»

Naceu en Cangas, fillo do boticario, con botica na rúa Real da vila. E aínda que é unha profesión moi de pais a fillos, «non foi o caso, pero algo me quedou, igual que lle pasou a Cunqueiro». Quedoulle ese aprecio polo mundo da alquimia, as receitas e as fórmulas da farmacopea que producen certa alteración da conciencia. «E quizais a imaxinación de Cunqueiro tamén teña esa veta. De feito, el fala moito da farmacia do seu pai e de historias de menciñeiros». Pero como di Xavier Castro, non foi o caso. O caso que lle ocupou a el foi a historia, uns estudos que sempre quixo facer. Chegou a Santiago con 18 anos. Fíxoo nos 70, nuns anos «da inquedanza política e da ilusión». Nunha cidade na que se respiraba «un aire de liberdade que non había noutras cidades galegas. Os mozos estabamos moi suxeitos á tutela dos pais de familia, daquela conservadores e un pouco autoritarios, e chegar a Santiago era un pouco vivir a liberdade», lembra.

Tras vencer a resistencia paterna e sobre todo a materna, saltou dunha residencia a un piso compartido, e viviu uns anos nos que a universidade «estaba nas rúas tamén». Había libros aínda clandestinos que non corrían polas aulas pero si polos cafés, polos bares e polas tabernas. Lembra O Galo de Ouro, as galerías Viacambre como un lugar de progresía, e A Reixa, onde se cantaba de xeito espontáneo. Se alguén levaba unha guitarra, coa guitarra. E se non, marcando o ritmo coas mans na mesa. Nas Viacambre non se cantaba, «as tazas e as copas empezaban a deslindarse, e gustábannos ambas», conta Xavier, quen di que el, «cantaba sempre que podía».

Daquela montaron unha asociación cultural, O Eixo, coa que facían cultura galeguista e progresista. Había que pedir permiso gobernativo para facer as charlas e concertos, porque aínda eran mediados dos 70, uns anos, «de lusco e fusco, con certas vetas de liberdade pero tamén con presenza policial e a censura».

Fixo a tese, conseguiu praza de profesor primeiro en Ourense e despois xa na Facultade de Historia, e aínda que comezou coa historia política e do galeguismo na Segunda República, as súas inquedanzas foron evolucionando. E evolucionaron ata unha temática que ten moito que ver co rincón elixido, a porta de Mazarelos, pola que entraba o viño a Santiago. Porque este profesor universitario notaba que había un baleiro na investigación, «o da vida cotián da xente; fronte a historia dos personaxes e a alta política e os grandes feitos, faltaba a historia en minúscula». E a iso se dedicou, á historia da alimentación e do viño, na que segue traballando.

Por Mazarelos entraba o viño, o Ribeiro, o gran viño de Galicia «para os padais máis privilexiados», e o da Ulla para os non tan afortunados. Unha inscrición recolle neste arco que por alí entraba o pretiosus bacus, o marabilloso viño, expresión que recolle tamén o Códice Calixtino. O Ribeiro, alá por finais do século XV e primeiros do XVI era o gran viño, o emblema de Galicia do que mesmo falou Cervantes. E Santiago era o maior centro de consumo, porque había moitos peregrinos e porque daquela era unha das grandes cidades da época. Pero tamén se ocupou da alimentación que, di sen dúbida, era moito peor que a de agora, «os alimentos eran moi sabedeiros, todo era auténtico, pero non teñas ningunha dubida, comemos moito mellor, antes uns comían estupendamente e outros apenas comían», remata.

Nome. Xavier Castro Pérez, naceu en Cangas en 1954, e vive na zona vella.

Profesión. Historiador, especializado na historia da alimentación e do viño.

Rincón elixido. A porta de Mazarelos, pola que entraba o viño á cidade.

---

---

---