«O Ano do Xestal é un soño, estáselle dando unha dignidade moi merecida»

A Praza dos Libros de Carballo, aberta de 11.00 a 14.00 e de 18.00 a 22.00, acolle hoxe unha das presentacións máis destacadas, a da obra Os contos das risas serias, do docente Xohán Xabier Baldomir. Estará acompañado —20.00 horas— por Xurxo Souto, un dos meirandes seguidores de Carlos Díaz, O Xestal. Porque diso vai a obra, sobre O Xestal. Este 2023 é, ademais, o seu Ano en Carballo. Polo demais será unha terceira xornada intensa nesta Praza, con librarías e editoriais participantes de Carballo, Arteixo, Santiago ou, tamén, Malpica. Actividades mañá e tarde, cunha aposta decidida, doutro lado, polo máis pequenos da casa. Fala Baldomir:

—Autor cullerdense. Que o levou a investigar sobre O Xestal xa no 2010? É, digamos, historia familiar?

—Teño un vínculo familiar co Xestal. É primo terceiro meu. Meu pai, seu primo, estaba enfermo naquela altura, doíalle especialmente o esquecemento e menosprezo que había da figura do Xestal. Por el e por facerlle esa homenaxe a Carlos, por iso foi que comecei.

—No 2013 ese traballo vía a luz en forma de autoedición, pero esta publicación que se presenta en Carballo é unha versión mellorada e corrixida, co apoio de Concello de Carballo e da Deputación.

—Iso intentei. Aquela fora unha autoedición para unha editorial de pouco renome, foránea, mais esta está moi traballada, intentei perfeccionar o texto. Non hai cor dunha edición a outra. Agora hai ademais fotos, é máis visual, unha marabilla como quedou.

—Sorprendeulle que o contactasen dende o Concello carballés para relanzar este seu traballo?

—Sorprendeume, e sorprendeume tamén que se quixese potenciar a figura do Xestal. Pero foi unha sorpresa moi agradable.

—«Contos das risas serias» é un percorrido por 83 contos do Xestal. Por que eses e non outros?

—A elección sempre é difícil, escollín estes porque me pareceron os máis significativos. Había representacións de moitas temáticas, como os malos tratos, por exemplo, a pena de morte, o feito da contaminación... eran temas que me interesaban porque estaban aínda vixentes. Xogaba con vantaxe, porque algúns dos discos tamén os tiña na casa, e para outros fun ao arquivo do Consello da Cultura Galega. A partir de aí fun facendo a selección.

—Semella obra de cabeceira para non esquecer a este bergantiñán.

—Estaría ben non volver esquecelo, porque Carlos fixo moito, fixo moito por Bergantiños e por Galicia en xeral. Sería unha pena que volvese caer onde estaba.

—Que foi o que máis lle chamou a atención na súa investigación?

—Descubrín moitas cousas. Un dos principais informantes que tiña era meu pai. Moitas desas cousas pediume que as mantivese en segredo [xa faleceu], entón vou cumprir esa palabra que lle dei. Quizais o que máis me chamou a atención e o que máis me doeu foi ese presidio en Badaxoz por unha acusación falsa de corrupción de menores que lle marcou a vida.

—Que lle parece que o Concello declarase este ano Ano do Xestal?

—É como un soño feito realidade. Estáselle dando unha dignidade e unha presenza que era moi merecida. Si é verdade que xa o Concello no ano 2010 fixera algúns intentos, porque eu cando empecei coa investigación algo diso encontrei, pero o que están facendo agora para min é algo impagable.

—Que foi O Xestal para Galicia?

—Un galego máis, pero un galego comprometido co país, que puxo da súa parte para que este país se dignificase. Para min é o principal. Facíao da maneira que podía, sobre todo cos contos, moi críticos. Rescatou a música da Marcha do Antigo Reino, fixo cancións...

—Xa tivo ocasión de visitar o xardín dedicado a O Xestal?

—Aínda non. Non me foi posible asistir o día da inauguración por causas laborais, pero aproveitarei a xornada da presentación para poder facelo. Será unha emoción.