Miriam Rodríguez, madre soltera por elección: «O funcionario díxome: 'como que a nena non ten pai?, el non a quixo recoñecer?'»

YES

Miriam, delegada en Galicia de Mujeres Solteras por Elección, con su hija Carmen, de 2 años.
Miriam, delegada en Galicia de Mujeres Solteras por Elección, con su hija Carmen, de 2 años. MARCOS MÍGUEZ

Lleva la comunicación de la Academia Galega do Audiovisual y es la delegada en Galicia de una asociación que agrupa a 2.600 familias en España. Ellas ya son cabezas de familia, y están ganando derechos a pulso en los tribunales. Según Miriam, Galicia va por delante de muchas otras comunidades

28 jun 2022 . Actualizado a las 05:00 h.

Miriam Rodríguez Debasa, hija orgullosa de su madre, siempre quiso tener hijos, pero el deseo no iba necesariamente incluido en el pack familiar estándar del dos por uno: pareja + prole. Miriam, que lleva la comunicación de la Academia Galega do Audiovisual, es madre soltera por elección y la delegada en Galicia de una asociación que cuenta con 2.600 miembros en España, que hace piña para hacer visibles otros modelos de familia y que lucha por que las monoparentales se equiparen en derechos a las convencionales. «Reclamamos unha lei estatal de protección para as familias monoparentais» en un país que, según los datos del INE del 2018, cuenta con un total de 1,9 millones de hogares con un solo progenitor, lo que no es exactamente lo mismo que decir «familia monoparental». «Nós somos familias monoparentais porque no noso caso hai unha soa persoa proxenitora xa desde o inicio. E o feito de que poidamos ter parella non implica que esta vaia ser ‘o pai’ dos nosos fillos. As nosas familias están feitas sen esta figura. A nosa maternidade é moi meditada e desexada», explica la comunicadora, que se califica como una madre con suerte a la que, de algún modo, en casa le fueron abriendo camino. «Eu teño dous casos próximos, dous referentes (unha nai sen parella e un pai sen parella) dentro da miña familia», cuenta Miriam, que se convirtió en madre de Carmen, en plena pandemia, a los 41 años, por fecundación in vitro.

Su suerte es grande, pero la educación es estándar. «Non te educan pensando que podes ser nai en solitario», señala. «No meu entorno sempre estivo moi relacionado o feito de ter familia co de ter parella, mandaba o modelo de familia tradicional», admite. Aunque el instinto maternal siempre estuvo ahí, Miriam solo se paró a escucharlo en serio y a informarse sobre sus opciones de maternidad a los 41. La suya no fue una decisión postergada por la presión familiar o social o un contexto de inestabilidad laboral. «É que ata entón non me fixo clic o cerebro. Pero no momento no que o decidín, foi un ir a por todas», asegura. La respuesta a su decisión en su entorno familiar y laboral fue muy positiva. «Teño que dicir que foron superrespetuosos, apoiáronme un montón. E moitas veces non é o caso, polo que vexo noutras mulleres da Asociación de Madres Solteras por Elección», matiza Miriam.

Miriam vive con su madre, Carmucha, que, a sus 80 años, la ayuda con la pequeña Carmen en el día a día: «É un privilexio que a nena medre coa avoa, pero, á vez, a miña nai é unha persoa maior que necesita coidados». La conciliación en familias como la de Miriam es, más que nunca, una asignatura que se va aprobando gracias a la red familiar, a abuelas como su madre. «Conciliar sempre é difícil, pero para familias como a nosa máis. Non só polo traballo e por adaptarte aos ritmos de vida de hoxe... Por exemplo, cando hai dous proxenitores, poden coordinar as vacacións nos meses de verán ou os coidados dos nenos se se poñen enfermos, pero no noso caso isto é máis complicado. Para as nosas familias, conciliar implica asumir máis gastos, xa que a rede familiar da que dispoñemos é menor».

¿QUÉ REIVINDICAN?

A Miriam siempre le pareció importante que su hija tuviera referentes de otras familias similares a la suya. «Para cando empezan a facer preguntas, está ben ter referentes de nenos maiores e doutras familias similares», dice. Fue eso lo que la llevó a ser parte de la Asociación de Madres Solteras por Elección, donde el trabajo es de carácter voluntario y funcionan como grupo de apoio y espacio de reivindicación.

«A asociación funciona moi ben dende ese punto de vista de ter referentes. Temos catro grupos de WhatsApp activos, onde se comparten experiencias, dúbidas, consellos... Recentemente, organizamos un encontro dunha fin de semana na Illa de Arousa para as familias. Como rede de apoio, está moi ben», afirma.

Es dura la batalla legal que afrontan, que gana fuerza y recorrido en grupo. «Unha discriminación á que nos enfrontamos é que unha persoa viúva con dous fillos a cargo ten a consideración de familia numerosa, mentres que unha familia monoparental con dous fillos non a ten», subraya Miriam.

¿La principal reivindicación? «Agora mesmo, a principal é a equiparación dos permisos de paternidade, que unha nai que é familia monoparental poida acumular as dúas baixas e ter 32 semanas de permiso». ¿No tiene un hijo de madre soltera el derecho al mismo tiempo de cuidados? En el Estado, hay varias sentencias favorables en este sentido, entre ellas una en A Coruña en febrero. ¿No hay una ley que ampare a las madres solteras en este sentido? «Non, tes que ir a xuízo, así que dependes do criterio do tribunal no que presentes a túa reclamación. O INSS está recorrendo algunhas sentenzas. E aquí, hai pouco, o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia deulle a razón a unha nai que recorrera porque o INSS lle denegou a baixa en primeira instancia», explica. Necesitan, subraya, medidas de conciliación y que se dé visibilidad a la diversidad familiar. «A sociedade en xeral é tolerante, pero ves pequenos detalles...», desliza. ¿Por ejemplo? «Eu considérome afortunada, pero cando fun entregar os papeis da baixa á Seguridade Social, o funcionario que me atendeu díxome: ‘Faltan os datos do pai’. Dixen: ‘É que non ten pai’. ‘Como que a nena non ten pai?’. ‘Non, non ten pai’. ‘Que pasa, que non a quixo recoñecer?’, preguntou. O señor estaba descolocado! Conteille que me sometera a un tratamento e quedou pensando. É máis unha cuestión de descoñecemento que de mala vontade». A una compañera de Santiago, comenta Miriam, cuando fue a inscribir a su hija, le dijeron que debía figurar un hombre y le sugirieron que pusiese el nombre de su padre, del abuelo, «para que figure algo...».

En Instagram, la asociación dispone de un «Estupidiario» en el que las familias responden con historias a la pregunta: «¿Qué es lo más absurdo que te ha pasado como monoparental?». Miriam podría responder, por ejemplo, lo que le ocurrió en un gimnasio en el que no había abono familiar para monoparentales: apuntarse con su hija le salía más del doble de caro de lo que costaba un abono de dos progenitores y un menor. Finalmente, ella consiguió hacerles entrar en razón, insistiendo. Pero hay pasos adelante. Galicia, dicen, es un ejemplo. Miriam se detiene a valorar el que ha dado recientemente la Consellería de Política Social: «A Xunta emite certificados de familia monoparental, que non todas as comunidades de España teñen regulado —valora—... Ata agora, non sabías como conseguilo a través da rede en Galicia, pero a semana pasada activaron esa pestana na web da consellería. Pareceunos un paso máis».

La lucha de las madres solteras por elección va ganando visibilidad y sentencias en Galicia y en España. «Esas sentenzas animan ás nais a reclamar», dice Miriam, que volvería a tener a su hija. «É canso, tes que facer renuncias. Boto de menos o tempo para min, pero é moi gratificante. Volvería ser nai. Foi unha decisión meditadísima. Non cheguei á maternidade enganada. E ser nai tardía ten cousas negativas, pero tamén algo positivo: chegas á maternidade coa cabeza ben amoblada».

Ellas son cabeza de familia.