Sesquicentenario de Noriega Varela

Xesús Alonso Montero
Xesús Alonso Montero BEATUS QUI LEGIT

VIGO CIUDAD

11 oct 2019 . Actualizado a las 00:34 h.

Acabo de ler o número 241 da revista do Seminario de Mondoñedo Amencer (maio-agosto 2019), titulado «Antón Noriega Varela: 150 anos do nacemento». En efecto, o poeta Noriega Varela naceu hai 150 anos (o 17 de outubro de 1869), efeméride que non pasa inadvertida a esta magnífica revista mindoniense, sempre moi atenta ás glorias literarias da comarca, moitas moi vencelladas ás aulas do seminario, como o propio Noriega Varela. Cómpre volver sobre este excelente poeta, incluso despois dos magníficos traballos do profesor X. R. Freixeiro Mato. Amencer xa o fixo e convida a outras institucións a facelo.

Porque Noriega, desde hai bastante tempo, ten mala prensa. É certo que foi un cidadán de febra moi reaccionaria e un franquista confeso e orgulloso, e que foi, verbo da lingua galega, un escritor que, no fondo, non estaba comprometido, in extenso, con ela. Aínda así, a súa obra en castelán non conta, case non é citable. Só espíritos nobres e inmensos, como o de don Ramón Otero Pedrayo, detectaron na personalidade de Noriega aspectos inéditos para moitos lectores seus. Noriega, nas súas mellores páxinas, é un poeta franciscano que canta as cousas humildes e sinxelas coas que convive ou com-padece. E faino sempre nun idioma, nun galego, que é a luva perfecta desas realidades. Textos hai que están no mellor galego posible, nun galego impar. Como cantor da paisaxe é autor dun soneto, A brétema, que se abre con catro hendecasílabos antolóxicos; a descrición xeográfica está atravesada por un fío inesquecible de lirismo: «A brétema -¿tu sabes?- é ceguiña: / os piñeirales pouco a pouco explora. / I anda descalza, e si se espiña, / sangrar non sangra, pero chorar, chora».

Certo día, Noriega, que tiña alma e virtudes de gran lexicógrafo, quedou impresionado por esta reflexión, proferida por unha velliña chairega: «...desde que o sol se pon, pouco día lle queda. Vainos chegando o tempo de dormir fóra». Non tardou o noso escritor en compoñer o poema Ben pola alma, inspirado nunha locución popular, agora cunha densidade poética extraordinaria: «¡Ai Dios!, ha chegar a hora / de salir pra dormir fóra». En que linguas, románicas ou non, o eufemismo durmir fóra significa ‘morrer’?