Facía un tempo que tíñamos programado unha viaxe desde Vigo ata Agolada para visitar unha xoia románica do interior de Galicia, mais as condicións meteolóxicas non no lo permitían. Foi naquela matinal sabatina de mediados de febreiro, cando deixamos atrás a Residencia dos Franciscanos, a outra capela culinaria O Roucos que bautizara Antón Pulido, ambalasduas na Rúa Santa Marta, perto do Berbés e o mar de Vigo. Ladeamos a media mañá o Monte de A Guía, deixando atrás as plataformas de madeira ou criadeiros de ostras e mexilóns, cruzámola ponte de Rande e alí a Ría, onde xustamente no día seguinte, 18 do mesmo mes doutros tempos, chegara o Nautilius co capitan Nemo a bordo a procura dos galeóns de prata, afundidos no 1702. Diante dos nosos ollos, San Simón e San Antón, testimuña de traxedias e doutros avatares.
-Tamen foi refuxio monacal, dixo frade o Casal que nos guiaba.
O cronista soñando cos poetas medievais e nas ondas do mar de Vigo -Sedía-me m´eu na ermida de San Simón / e cercaron-mi as ondas que grandes son/ Eu atendend´o meu amigo. E verrá?-
Foi despertar cando xa alcanzaramos outro plácido enclave e a fábrica barrroca de San Pedro de Tenorio para meterse por terras de Viascón, onde naceu, Ricardo Emilio Avelino Portela Bouzas ou mesmo dicir o gaiteiro que elevou a música tradicional a niveles contemporáneos, tamen se atopa o museo dedicado a gaita de folk e igoalmente nestas terras pertencentes o Concello de Cotobade chegaron a este mundo, Antón Fraguas a quen se lle dedica o Día das Letras Galegas este ano e por aquí non se esquece das súas raíces a escritora, Nélida Piñón, embaixadora de Galiza no mundo das Letras, Premio Príncipe de Asturias 2015.
Atrás quedou a Carballeira de San Xusto e os restos do Balneario,nas ladeiras dun profundo val por onde transcurre o Lérez que vai a procura do mar Atlántico na Ría de Pontevedra. Erguese aquí unha capela dedicada a San Xusto e Pastor, onde o cronista lembrou aquel escultor de Dena, inolvidable Alfonso Vilar, quen por enfermidade non poido rematar o monumento no que logo traballaron os alumnos da Escola de Canteiros de Pontevedra.
«Carballeira de San Xusto, carballeira enramada! Ao pé dos teus cen carballos, plantei a miña palabra».
Cruzamos Cerdedo e terras de Forcarei para meternos nas alturas por entre as aspas eólicas do Candán e o baixar pola estrada que nos guiaba a Laro e Botos, divisamos as estancias monásticas cistercienses noutrora, hoxe convertidas en hotel e espazo onde o pintor Barreiro, depositou una colección de arte, agasallo de moitos artistas galegos, entre eles Colmeiro e Seoane.
Desde o tímpano, unha virxe co neno no regazo, enviounos un guiño e boa viaxe. Non tardamos en chegar a Estación de Botos, engalanada para festexar a Festa gastronómica do Deza, a que nos adiantamos neste Santuario a carón dos railes do tren, mais antes de dar conta o suculento manxar, fixemos unha andaina perto das veigas dezás. «Estas estacas de espiño son moi boas para inxertar, agarran moi ben», ía dicindo o frade Casal durante o paseo da mañá soleada. Pouco despois, arredor da mesa entre grolo e grolo, o tinto ía tirando da língua, saindo as verbas compartidas co dono e fundador do local que tamen fora taxista de Laxeiro. «Willy era moi bo rapaz, eu queríalle moito, un día vino na saída de Santiago e trouxeno. Aos clientes que traia, non lles gustou moito, mais eu prefiría traelo a él tamén».