Na lingua do país dicimos robaliza, non lubina, e robalos para os de maior tamaño. Dicimos ollomol, non besugo, aínda que ultimamente, por influencia do castelán, algúns teimen en buscar diferenzas entre un e outro (unha penca debaixo do ollo e cousas así); e cando aínda non chegan ao tamaño de adultos chámanse buraces ou panchiños. Os abadexos pequenos son corbelos. As sardiñas, xoubas ou parrochas (na zona da Coruña, principalmente).
Os xurelos pequenos son chinchos. A cabala tamén pode ser xarda ou rincha. O gallo é rapante. O rape é peixe sapo ou rabada, que por certo dá un salpicón magnífico. Na miña infancia, na praza de Pontevedra non vendían cigalas, senón langostinos, e o escacho tamén era rubio, pero sobre todo praiolo. A miña nai facía unhas empanadas de praiolo fantásticas. E a miña avoa, de congro.
Dá mágoa, e bastante rabia, ver como perdemos esta riqueza nas cartas dos restaurantes e mesmo na presenza diaria nas peixarías urbanas (non tanto nas prazas populares). Dá mágoa que a nosa rica industria conserveira, cunha tradición secular e un prestixio indiscutible nos mercados, venda sardinilla no canto da nosa xouba de sempre. Triste país que non sabe conservar (e mesmo vender) a súa propia riqueza. Por máis que alguén pense outra cousa, non é o mesmo presentar nun restaurante unha robaliza ca unha lubina, un ollomol á grella ou ao forno ca un besugo, entre outras razóns porque o besugo e a lubina poden mercarse e comerse en calquera sitio e a robaliza e o ollomol, presentados así, son marcas de identidade, valor engadido, que non se atopa noutros restaurantes. Así deberiamos saber vendelo.
Nos últimos días anda nas redes a denuncia dalgúns clientes de fóra de Galicia que protestaron porque as cartas dos restaurantes estaban en galego. Algúns casos hai, pero non son tantos. Eu máis ben teño a experiencia contraria.
Anécdotas hai en todas partes e para todos os gustos. O problema máis ben é noso, que nos apoucamos. Sen complexos, sen chauvinismos parvos, hai dous tipos de argumentacións que nunca me fallaron. Primeiro: a identidade do produto que ofrecemos. Se algún prestixio ten este país é a súa gastronomía. En termos de márketing, unha robaliza non é unha lubina. Segundo: na significación da lingua que empregamos. Con todo o cariño e sen arroutadas, mire vostede, diríalles eu, ofrecemos o mellor que temos, o máis valioso; e ofrecémolo na lingua nosa non só porque desa maneira reafirmamos a autenticidade do produto senón porque queremos agasallar aos nosos visitantes co máis noso, o máis íntimo, o máis sentido que temos: o idioma.
Garantida a comprensión, para non levantar murallas, debemos explicar aos nosos novos amigos que, cando nos diriximos a eles na nosa lingua, ofrecémoslles a nosa casa, deixámolos entrar no máis íntimo de nós. Se llelo explicamos ben, seguro que o agradecerán.