Miguel Pernas, gandeiro de Ortigueira: «Tes que poder vivir no rural, do rural, non sobrevivir»

Os seus avós e os seus pais «gañábanse a vida coa música e co arado», tocando en orquestras e bandas, conta Miguel Pernas (Loiba-Ortigueira, 48 anos). El arrepíntese de non ter máis formación musical, pero non de ter seguido os «outros» pasos do seu pai, que montou unha explotación gandeira de leite e fundou, con outros granxeiros, a cooperativa Agrortegal, «que foi punteira en xenética animal». Miguel di que non lle gustaba estudar, e logo dun ano de instituto, «forzado» por seu pai, matriculouse na Escola de Formación Agraria Fonteboa, en Coristanco, para cursar xestión e administración de empresas agropecuarias.

«Gustoume, eramos dezaseis alumnos, tiñamos moi bos profesores e era moi ameno, con estancias temporais en explotacións de Galicia, Cataluña e Córdoba, e o último ano, un mes de prácticas en Francia», relata. Alí aprendeu «a andar polo mundo e pola vida», e tamén como tratar o terreo ou como alimentar os animais. Despois, logo de esgotar todas as prórrogas posibles, veu o servizo militar, «un ano perdido, agás por un curso contra incendios». E en decembro de 1999, cando seu pai se retirou, colleu as rendas da gandería Tras dos Ríos, de Loiba, da man de María Rebeca Yáñez, de O Barqueiro, con quen casou ao ano seguinte.

De 24 granxas de leite a tres

Pero Miguel veu claro que «o leite era inviable, porque a base territorial [superficie de pasto dispoñible] é fundamental, e se non tes terreo cerca da explotación, con vacas de leite é complicadísimo, porque tes que ordeñar cada día, aparte de que esta zona está lonxe das industrias que recollen o leite...». Por desgraza, como apunta, acertou: «Daquela había 24 ou 25 explotacións en Ortigueira, todas punteiras e moi rendibles, e hoxe quedan tres, porque son grandísimas...». Xa antes de que se xubilara seu pai comezaron a transformación da granxa a gando de carne.

«Decidinme pola cachena porque quería probar algo diferente, e soubemos que [a Xunta] estaba intentando recuperar razas autóctonas, e da cachena era da única que se podía conseguir algún animal. Vimos unhas poucas nunha explotación en Curtis, gustounos o manexo, arránxanse soas fóra, sen ter que estar pendentes delas para parir... e conseguimos traer un lote de dez becerras e oito vacas», recorda. Hoxe, andan entre as 50 e as 60 nais, e gustaríalles medrar. «Se puidéramos ter cen nais, podíamos ter unha persoa contratada...». E el non tería que facerse percebeiro. «A titular da gandería é Rebeca, comprei unha planeadora e vou ao percebe, é unha actividade que me dá liberdade e me permite axudarlle», sinala.

Os inicios foron duros, con moitas horas de traballo. Primeiro probaron a carne de vaca cachena na casa e despois convidaban aos amigos a cear para que a degustaran. «Xa vimos que era diferente, pola textura e o sabor, a graxa infiltrada no músculo é o que a fai tenra e dálle un sabor especial. Buscabamos poder vender algo diferenciado», remarca. Despois empezaron asistir a eventos, coa Asociación de Criadores de Raza Bovina Cachena (Miguel forma parte da xunta directiva), e non tardaron en darse conta de que os seus animais se diferenciaban. «Esta zona é boa, o clima é suave, temos uns pastos non moi deficitarios en cal, aféctanos moito a entrada do mar, que aporta microelementos á herba que comen as vacas, e todo iso é beneficioso...».

Destino, a restauración

A colaboración co hostaleiro eumés Antonio Díaz, da empresa Autga Autóctonas, resultou definitiva, primeiro para o restaurante Andarubel e despois tamén nos food trucks, percorrendo media Galicia, ou nos postos fixos de Cabanas (e en breve tamén en Mugardos). É o seu principal cliente, xunto co restaurante Cazador, en A Mezquita, en Ourense, que cada semana lle compra un xato, e no verán, na Semana Santa e no Nadal, dous. O resto son particulares. O inicio da pandemia, co peche da hostalería, sorprendeu á gandería Tras dos Ríos con 39 animais en cebo, pero saíron adiante con menos dificultades que outras explotacións «convencionais».

Esta parella de gandeiros critica o exceso de burocracia, unha traba constante para a vida no rural. A falta de terreo (base territorial), que Miguel atribúe ao minifundio e á «plantación indiscriminada de eucaliptos», frea a gandería extensiva e o crecemento da súa explotación, da que sae carne de calidade, moi recoñecida no sector da restauración e con máis demanda da que son capaces de atender. «Tiñamos unha finca alugada en Ourol, pero tivemos que deixala porque remataba o contrato e vana poñer á venda. Por sorte atopamos outra en Devesos [Ortigueira], moito máis cerca e de 25 hectáreas, case un milagre, por como son aquí».

Só o ano pasado recolleron 300 rolos de silo e 200 de herba seca: «Son moitas horas de tractor, en fincas tan pequenas, e loitando co clima, coma este ano». Pero eles apostaron polo campo. «Se vives no rural, do rural, a achega que fas é incalculable, en moitas parroquias o único que ves limpo é a zona dos gandeiros... o resto está cuberto de silvas. Pero tes que poder vivir, non sobrevivir», subliña Miguel, moi satisfeito de coidar uns animais dos que sae «un produto excelente», moi valorado, e de poder vivir «fóra, en contacto coa natureza».

---

---

---