Patrocinado porPatrocinado por

¿Pueden los murciélagos acabar con la couza que ataca a las patatas?

maría Cedrón REDACCIÓN

AGRICULTURA

Foto de un ejemplar de Myotis myotis (morcego rateiro grande)
Foto de un ejemplar de Myotis myotis (morcego rateiro grande) zeltia lópez

La alianza entre agricultores y naturalistas permite recuperar biodiversidad y mantener a raya las plagas que afectan a la agricultura

09 dic 2020 . Actualizado a las 12:47 h.

La Naturaleza es sabia. Tanto que cada insecto, cada planta, cada pequeño mamífero juega un papel como parte fundamental de esa arquitectura que compone los ecosistemas. Porque toda esa biodiversidad es la que mantiene el equilibrio natural que constituye una de las principales barreras contra las plagas. De ahí que desde la UE quieran impulsar desde la política agraria común (PAC) la biodiversidad en los ecosistemas agrarios como parte de la arquitectura verde que quieren construir. La cuestión ahora, como explica el investigador del Centro de Investigaciones Agrarias de Mabegondo (CIAM) Xoán Castro, es saber qué tipo de «boas prácticas agrarias» son las más favorables para atraer hacia nuestras zonas de cultivo esa fauna capaz de mantener a raya plagas como, por ejemplo, la rata-toupa que trae en jaque a los agricultores de la montaña lucense o la couza de la patata que todavía mantiene cerrados al cultivo varios concellos de Galicia. «É unha líña de investigación prometedora, ligada a o avance das novas tecnoloxías que permiten obter moita información da presencia, identificación é habitos da fauna (radiotransmisores, gravadoras acusticas, cámaras de fototrampeo… así como a metodoloxía de “Metabarcoding” que mediante secuenciación de ADN e bioinformática permite identificar unha amplia variedade de especies presas, como bolboretas nocturnas, a partir das mostras de feces dos morcegos, ca que se pode saber de que tipo de pragas se alimenta cada especie Así, nun futuro os agricultores poderían ser asesorados por naturalistas para saber cómo atraer os animais que poden colaborar con eles nesa tarefa de control de pragas ou de mellora da sáude do solo, e tamén como conservar a paisaxe en mosaico, os diferentes usos do solo, as rotacións, para evitar os monocultivos que fomentan as pragas e enferman os solos», apunta.

Estos asuntos fueron puestos sobre la mesa en una jornada técnica organizada por el Centro de Investigación Agrícola Mabegondo y el Grupo Naturalista del Hábitat sobre cómo utilizar fauna útil para el control de plagas en la agricultura gallega. Y ahí fue donde saltaron proyectos de investigación como, por ejemplo, las posibilidades de usar murciélagos para controlar la couza. ¿Cómo? «Esa foi unha das cuestións abordadas na xornada. Os morcegos, que poden esconderse durante o día nas árbores que medran nos peches das fincas, son animais nocturnos que se alimentan de mariposas nocturnas». En la actualidad los murciélagos están usándose en los arrozales del Delta del Ebro: «Alí, como explicaron na xornada, ao non haber árbores onde poidan refuxiarse, colocáronlles unhas caixas niño para que puideran durmir polo día», comenta también el investigador.

El papel del murciélago

Porque como explica Zeltia López, del grupo Drosera, «hai estudos científicos que avalan que os morcegos insectívoros (as 26 especies que temos en Galicia) son grandes consumidores de insectos de diversos tipos (mosquitos, avelaíñas...) e que xa sabemos que xogan un papel clave na regulación das súas poboacións. Entón, se hai morcegos, hai control de plagas». La investigadora también comenta que hay muchas especies «que depredan avelaíñas coma a couza da pataca, aproveitan os picos nas súas poboacións e incluso poden desprazarse das súas zonas de caza habitual en resposta a esta dispoñibilidade de alimento».

De ahí la importancia de trabajar para que los murciélagos tengan refugios en zonas donde escasean con el objetivo de lograr un paisaje más conectado con la creación de «sebes» o zonas de árboles autóctonos que permita a los murciélagos más forestales moverse sen abandonar el bosque. De ahí que el caso de la couza de la patata, añade además, «podería realizarse un estudo para confirmar qué especies depredan sobre ela coa axuda do análise xenético de dieta en excrementos e suxerir melloras para favorecer a presencia destas especies nas zonas onde hai risco de praga».

El uso de murciélagos en el control de plagas es una de las líneas de investigación que, a su juicio, deberían abrirse. Lo mismo que habría que pensar en cómo la aprobación de batidas de zorro, depredador de la rata-toupa, puede influir en la proliferación de estos pequeños mamíferos.

Las lombrices

Por no hablar de, más allá del control de plagas, cómo las lombrices contribuyen a mejorar la salud del suelo porque «axudan a reciclar a materia orgánica, dixerindo as follas, restos vexetais, que hai na superficie do solo, etc creando un solo de calidade, mais productivo a o ter mais nutrientes dispoñibles as raíces das plantas, como expuxo, claramente na súa ponencia o Doutor Rudi Smelz».

Pájaros comiendo diferentes especies de insectos
Pájaros comiendo diferentes especies de insectos marcos miñarro

La investigación en este campo resulta, por tanto, de una importancia vital sobre todo porque va en línea con los nuevos objetivos verdes de la PAC. Desde el Centro de Investigaciones Agrarias de Mabegondo están ya trabajando en esa línea en colaboración con grupos ornitológicos como el Grupo Naturalista Habitat . Lo que han hecho es colocar un centenar de cajas nido en sus fincas agrícolas para ver qué especies de aves pasan por ellas. La idea es ver de qué insectos se alimenta cada una. No solo eso: «Tamén vamos a colocar raditransmisores r en becadas —un paxaro migratorio que se alimenta de miñocas— para controlar por onde pasan. O que pretendemos é ver en qué terreos se alimentan porque serán onde hai máis miñocas e, polo tanto, nos indicarán cals son as parcelas onde os solos gozan de mellor saúde e así identificar as boas e as malas prácticas».

Pero Xoán Castro recuerda también como en el CIAM «fumos pioneiros na identificación de especies de pragas a través dos traballos da Estación de Fitopatoloxía Agrícola de A Coruña, que estaba na finca da Granxa Agícola de Monelos, que tivo a ilustres enxeñeiros agrónomos como Pedro Urquijo Landaluce e Juan Rodríguez Sardiña». Actualmente, el centro tiene una de las colecciones de mariposas nocturnas «mais importantes de Galicia, en canto a que datan de principios dos anos 80, froito do traballo do Investigador José Casto González».

Lo que está claro es que el agricultor puede trabajar mano a mano con los animales de su entorno para lograr un equlibrio natural con el que todos saldrán ganando. Sobre todo la Naturaleza que, como ven, es sabia.

 EL CONTENIDO DE LA PRESENTE PUBLICACIÓN REPRESENTA ÚNICAMENTE LAS OPINIONES DEL AUTOR Y ES RESPONSABILIDAD EXCLUSIVA DE ESTE. LA COMISIÓN EUROPEA NO ASUME NINGUNA RESPONSABILIDAD POR EL USO QUE PUDIERA HACERSE DE LA INFORMACIÓN CONTENIDA EN DICHO MATERIAL.