«Tivemos que deixar fóra do enterro aos avós dunha rapaza, foi tremendo»

Lorena García Calvo
lorena garcía calvo LUGO / LA VOZ

LUGO CIUDAD

Carlos Castro

El covid también puso a prueba la fortaleza de los sepultureros de Lugo

20 sep 2020 . Actualizado a las 10:35 h.

Serafín Saavedra, José Manuel Rozas, Julio López, Marcos Bravo y Jesús Martínez conviven a diario con la muerte. Son los sepultureros del cementerio de Lugo y entre los cinco suman 71 años de funerales a la espalda que no han bastado para prepararlos para lo vivido en el último medio año. «O caso máis duro foi o dunha rapaza de 17 anos que non faleceu de covid. Tivemos que deixar fóra aos avós, só puideron pasar os pais e o irmán. Foi tremendo», recuerda José Manuel todavía conmovido.

Ellos, más que nadie, están habituados a contemplar despedidas, «pero ninguén está preparado para iso. En días así marchas fastidiado para a casa. Pensar que un avó non pode despedirse dunha neta...», prosigue.

Serafín, que lleva 34 años ejerciendo en el cementerio, es el más veterano del equipo. Sus ojos han sido testigos de miles de despedidas, pero jamás había presenciado, ni tan siquiera imaginado, una realidad como la que el covid ha impuesto. No por tener que encarar con mayor frecuencia la muerte —que no fue el caso del cementerio de San Froilán— sino por ver cómo las restricciones dictaban despedidas tan íntimas que hacían todavía más dura la pérdida.

«O máis difícil é ter que controlar o aforo dos familiares que poden asistir aos enterramentos, sempre tes que deixar fóra a alguén. Ves que quen queda fóra sufre e quen entra tamén. Déronse situacións de estar dispostos a renunciar uns para que accederan outros. No momento do enterro case te sentes un familiar máis», narra Serafín, responsable del equipo.

En la época más dura del confinamiento solo tres personas podían entrar a los funerales, por lo que sin pretenderlo, los sepultureros acababan sintiéndose también parte de la despedida. Les dolía ver que las familias no podían tener a su lado a alguien que los reconfortase. Sufrían cuando debían decirle a los hijos que solo dos podían entrar, que los otros dos debían aguardar más allá de la verja. Lo pasaban mal cada vez que presenciaban cómo, al otro lado de la puerta de acceso, aguardaban allegados sin poder dar el último adiós.

«Pero a pesar de todo a maioría da xente entendíao», agradece Serafín. «Algún achegábase por se podías deixalo pasar, pero asumía que non era posible. Logo, cando xa estiveron permitidas as visitas, vías que se achegaban pola tarde a traer flores», añade Jesús. Esa comprensión venía ya aleccionada por las horas previas en los tanatorios, donde la situación había sido idéntica.

La cultura de la muerte

Hoy son 25 las personas que pueden entrar a los entierros, por lo que el cementerio de San Froilán empieza a recuperar cierta sensación de normalidad. En Galicia, la cultura de la muerte sigue siendo de despedidas numerosas, a pesar de que la tradición va cambiando. «Cando empecei a traballar o normal era que a un enterro viñeran 100 ou 150 persoas, non podías imaxinar que algún día terías que pechar a porta», confiesa Serafín.

Los tiempos en los que a la entrada del precioso y premiado cementerio de San Froilán se agolpaban hasta tres autobuses han quedado atrás y ya no suelen hacer falta tres coches fúnebres para llevar las flores y coronas. «Todo cambiou coa apertura dos tanatorios, marcou un punto de inflexión. Agora ao enterramento só veñen os achegados», acota Serafín.

Quizás el coronavirus, con sus dolorosas restricciones, acabe cambiando de nuevo la forma de entender los adioses en Galicia. Lo que no cambiará será la añoranza.

«Cando levas moito tempo traballando aquí, cámbiache a visión da morte»

«Non creo que faga falla estar feito doutra pasta para facer este traballo, vaste afacendo», sostiene Serafín Saavedra cuando se le pregunta por su tarea como sepulturero. Tenía 21 años cuando empezó en el puesto. «Era un traballo como calquera outro e tamén me xeraba un pouco de curiosidade, a pesar de que ao principio che custa. Logo desaparece esa curiosidade pero xa estás practicamente adaptado. Acaba sendo un emprego máis», razona.

Y es que, como recuerda el sepulturero, «creo que ningún dos que estamos traballando aquí chegou por vocación, a maior parte foi por unha oposición para un posto de traballo fixo, e tocounos o cemiterio como podía ter sido outro servizo».

Es el caso de José Manuel Rozas, que lleva ocho años como funcionario entre panteones y cruces. «Daquelas saíran unhas oposicións e aprobei. É un traballo que xera curiosidade. Cando es novo e lle dis a unha rapaza en que traballas, sempre che responde que como te metiches aí».

Para el enterrador enfrentarse día tras día al final de la vida ha cambiado su forma de entender la muerte. «Tiña unha visión moi determinada, pero cando levas moito tempo traballando aquí, cámbiache. O ano pasado faleceu meu avó e este ano miña avoa, e véxoo doutro xeito. Afróntoo como algo máis natural, non sei se lle pasa a todo o mundo».

«Realmente ves a vida doutra forma por completo», coincide Serafín, «vives máis ao día. Date conta de que ao mellor acabas de enterrar a alguén da túa idade e pensas que ao día seguinte che pode tocar a ti».

Convivir con el dolor es lo difícil, pero acabas haciendo callo. «Un é capaz de manter a distancia cando é un enterramento normal, de xente maior que con 80 ou 90 anos xa tivo unha vida longa. Para iso está preparado. Pero cando son falecementos que te sorprenden, como un accidente ou unha persoa nova, non das tomado distancia. A iso nunca te vas acostumar».