Poucos se lembran dos sonados estados de excepción da época da dictadura, pero estes dias de restricción parcial do libre albedrio, a nós trouxéronos á memoria aquel tempo infausto.
Paseábamos un día de 1975, ao tempo que faciamos tertulia entre o Parador e o Instituto, ao xeito dos peripatéticos. Eran tempos de inquedanza para todos, pero tamén para o propio réxime: xa se producira o atentado a Carrero Blanco, trunfara a revolta en Portugal e o norte do país convertérase nunha sala de cine que nos permitía ver películas que facian florecer a esperanza.
Aquilo era unha fiestra para columbrar o que se acercaba. De súpeto interrompeu a nosa conversa un guardia civil de tricornio e capote, que nos espetou se ignorábamos que se declarara o estado de excepcion e estaban prohibidas as xuntanza e mais a aquelas horas nocturnas. E non nos quedou mais alternativa que recollernos e dedicar o resto do tempo á lectura que xa non era o mesmo porque signifiaba mirar por unha gateira.
O estado de excepción era unha especie de imposible pleonasmo. Realmente era unha situación enganosa como moitas de aquel tempo, posto que se suspendían dereitos que realmente non existían.
Convidamos ao actual lector a procurar unha publicación da Agrupación Cultural Francisco Lanza, que fai balance dos seus primeiros quince anos, para que repase os actos e conferencias suprimidos. Poñamos un par de exemplos. En xuño de 1973 foi proibida unha conferencia de Alonso Montero sobre a poesía medieval; en 1975 unha de Xosé Manuel Beiras sobre a agricultura galega e para completar o ano outras dúas unha de
Lois Diéguez e outra de Manuel María. E xa no colmo do estrambótico, en 1974 non se puido presentar a revista infantil “Vagalume”. Falamos das expresamente proibidas, sen mencionar aquelas outras que a autocensura motivou que algunhas nen tan sequer se pensaron.
Os motivos e xustificacións non son os mesmos naturalmente pero si algunhas coincidencias nas restriccións. É pois o momento de acobillarse nas pequenas cousas, como a afeizón aos traballos manuais, ou na lectura e de aí tiramos o título ou sexa o dunha obra de Herman Hesse. Nela escribiu cando estaba na India: “Nesta época de tristes néboas invernais non nos queda mellor consolo aos nórdicos dexenerados, que a lectura de bos libros”.
Naturalmente suprimamos as connotacións morais do adxectivo e limitémolo aos que se apartan da norma. Daquela mesmo para ler había que facelo de esguello e previamente xa non digamos para escreber. Co paso do tempo o medo pasou a ser un denominador común e foise espallando por ósmose a toda a sociedade, e non se trataba de que a xente fora covarde ou caga-na-escola ou pusilánime. Todos os pasos estaban atoados e cando se saía ao exterior a volta era unha tortura cos rexistos que efectuaba a policía na fronteira, no mellor dos casos con paternalistas consellos literarios por parte de algún axente sobre preferencias lectoras e no caso de funcionarios a advertencia aos superiores na administración.
Para explicar no bacharelato a etapa do Terror da Revolución Francesa, era unha mágoa ter que prescindir de exemplos tan asequibles, pero estaba a censura e moitos vocacionais Fouquier de Tinville no Tribunal de Orde Pública.
Lembramos a sonada aria de Geard de “Andrea Chenier”: ´Inemigo da Patria? É un vello conto de fadas que o povo aínda cre´.
Eduardo Gutiérrez é Cronista Oficial de Ribadeo.