Una investigación del CSIC compara el barrio de Vite, de Santiago, con el de A Mouraria, de Lisboa

La comparación del barrio de A Mouraria, uno de los más emblemáticos de Lisboa, y el de Vite, de Santiago, se estudiará en un proyecto de investigación que promueve el Instituto de Ciencias del Patrimonio (Incipit, desde ayer con sede en el edificio Fontán, del Gaiás) del Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC, la mayor institución de investigación de España). «Pensamos que Vite tamén é un barrio con interese internacional porque, grazas ás iniciativas da cidadanía, en vez de tomar unha dirección como outros barrios marxinalizados, hoxe está nunha situación diferente e de boa calidade de vida. Para nós é un paradigma de innovación social, como unha infraestrutura social baseada en acordos sociais, que se pode comparar con outros modelos teóricos para estudar o patrimonio», afirma Cristina Sánchez Carretero, antropóloga y vicedirectora del Incipit.

Esta iniciativa continúa el trabajo iniciado por este centro del CSIC en el 2019 en Vite. Entonces dos investigadoras, Paula Ballesteros y María Masaguer, se interesaron por el patrimonio inmaterial del barrio. Contactaron con personas y entidades de la zona: «procurábamos que a veciñanza decidise se quería traballar sobre o patrimonio inmaterial e que parte do mesmo lle interesaba máis. Tivemos moitas xuntanzas, visitamos o Museo do Pobo Galego, celebramos unhas xornadas con especialistas doutros arquivos para coñecer as súas experiencias e ver como se podían aproveitar, e de todo aquel proceso a conclusión foi que se quería facer un arquivo do barrio», dice Paula Ballesteros, que sigue como investigadora en el nuevo proyecto, hasta el 2024.

 Vite Arquiva

 Sánchez Carretero destaca los apoyos que recibieron. El Concello de Santiago les cedió un local en el centro sociocultural de Vite para realizar y custodiar Vite Arquiva, que emergió desde poco antes de la pandemia del covid. «O primeiro que conseguimos foron os materiais da Coordinadora de Vite, desde a década de 1970-1980. Trouxemos mesmo o vello armario da Coordinadora, como un símbolo. Hai materiais importantes: pósteres, xornais de barrio, actas, recibos e outra documentación e iconografía. Agora o obxectivo é conseguir máis materiais, que participe toda a veciñanza, que faciliten fotografías, gravacións, documentos e outros elementos de interese para recompor a historia do barrio», indica.

Brais Santomil, quien se formó en tres centros ubicados en el barrio, el colegio público, el instituto y la Facultade de Filoloxía, es el coordinador del archivo. Entre los promotores está además Carlos Cancela, quien investiga para un trabajo en la USC. El viernes próximo, a las 19.00, abren Vite Arquiva para el vecindario y para Santiago.

Una iniciativa para priorizar las necesidades del vecindario

El Incipit-CSIC tiene el mayor interés en «iniciativas de ciencia cidadá, que sexan laboratorios de investigación, onde se traballe con modelos alternativos e máis próximos, máis directos e relacionados coas necesidades da comunidade», explica Cristina Sánchez Carretero. Con esta investigación pretenden «desenvolver formas alternativas de xestión patrimonial, onde non se trate só de coidar o patrimonio, senón de pór o patrimonio ao servizo das comunidades. Vite Arquiva é un exemplo diso. Non se trata de facer só un arquivo, senón que Vite coide a súa memoria para, a partir de aí, priorizar as necesidades do barrio. A idea central é que, coidando o patrimonio, tamén se coidan as necesidades da poboación», agrega Sánchez Carretero.

Paula Ballesteros resalta que Vite se formó con personas de procedencias culturales muy diversas, y desde que empezó a ocuparse el polígono de viviendas ocurrieron «acontecementos moi singulares e interesantes, de moita transcendencia na cidade, e que a xente máis nova descoñece, porque agora o barrio é diferente», indica. Carlos Cancela destaca además valiosos antecedentes históricos, incluso de hace varios siglos, y que contribuyen a explicar la realidad actual.

---

---

---