Zeferino Coelho, editor portugués: «Un libro que traballei en Santiago é hoxe unha referencia internacional»

O editor portugués Zeferino Coelho veu moitas veces a Galicia, e a Santiago, varias na compañía de José Saramago, quen «foi do máis importante da miña vida, do punto de vista profesional e persoal. Era un home extraordinario, dunha gran simplicidade, moi esixente e tamén, como intelectual, moi cumpridor e serio. Aprendín moitas cousas del. O primeiro libro que lle editei foi a peza teatral A noite, en 1979. Saramago tamén foi editor, e por iso se preocupaba moito para que os seus libros se publicasen ben, e axudaba para que así fose». Así o lembraba a semana pasada, na súa máis recente visita, de dous días, nos que acompañou ao escritor mozambicano João Paulo Borges Coelho no lanzamento da narrativa Museu da revolução, no Museo do Pobo Galego e na Facultade de Filoloxía da USC. Coñece e salienta que en Compostela haxa un centro sociocultural e unha biblioteca, en Vite, que honran a Saramago; e que aquí, cando xa era Premio Nobel, o escritor viñese recoller o Premio San Clemente, no IES Rosalía de Castro. Coelho comezou a traballar como editor no Porto, en 1969. Desde 1977 exerce na editora Caminho, en Lisboa, onde editou a obra de José Saramago, desde 1979 até despois da morte do Premio Nobel. Tamén editou oito autores que gañaron o Premio Camões.

 Das súas visitas a Compostela, Coelho lembra unha moi especialmente: cando veu, en 1993, para o lanzamento do Dicionário da Literatura Medieval Galega e Portuguesa, un volume con participación de oito profesores da USC, e máis de outros países: «Aquel libro que traballei en Santiago é hoxe unha referencia internacional nesa materia, tivo un enorme impacto», afirma.

 Xa leva máis de 50 anos na profesión: «agora só me dedico a un pequeno grupo de autores. O mundo da edición e do libro é moi diferente. A produción técnico do libro, e a literatura que agora se publica, non teñen nada que ver con hai 45 ou 50 anos, o chumbo e as linotipias parecen xa prehistoria».

Entre as novas realidades está a maior presenza de escritores africanos de lingua portuguesa, como Borges Coelho, Mia Couto, ou a gañadora do Premio Camões deste ano, Paulina Chiziane, que será a primeira autora africana que o reciba. E a segunda a quen se lle concede: antes foi recoñecido o angolano Luandino Vieira, no ano 2006, que o recusou, e tamén o editou Coelho, quen lembra como «estaba na Coruña, con Saramago e Torrente Ballester, cando souben do premio de Luandino».

En Portugal, refire, «os escritores africanos en lingua portuguesa son recibidos como se fosen da casa. As relacións entre eses países e Portugal, e entre Portugal e eses países, despois da independencia, son moi próximas e as literaturas africanas en lingua portuguesa son moi ben recibidas».

Cita como exemplo que «João Paulo Borges Coelho e eu temos moitos referentes comúns, aínda que el sexa de Mozambique e eu portugués; e iso axuda. Noutros países europeos está a haber un maior interese polo que se fai en África en lingua portuguesa. En España foron ben recibidas as traducións de Mia Couto e Paulina Chiziane».

A pesar das moitas mudanzas que houbo, no caso da lectura Zeferino Coelho afirma que «o libro dixital non ten moito éxito. A editora Caminho fai parte do grupo Leya e ten moita oferta de e-books, e as vendas son escasas, sobre todo na literatura de ficción, na poesía, onde penso que non ten gran futuro. O libro de papel é unha fórmula descuberta hai moitos séculos e penso que é unha boa solución para quen gusta de ler».

Zeferino Coelho conta regresar en febreiro a Compostela «cunha xoven escritora portuguesa, Joana Bértholo, despois de participar nas Correntes d'Escrita da Póvoa de Varzim. Falei co profesor Elías Torres —quen foi o seu anfitrión na recente visita con Borges Coelho— e será interesante que esa autora tan innovadora poda conversar con estudantado galego de lingua portuguesa».

---

---

---