Santiago: «As Marías teñen moito que ver coa historia de Santiago do século pasado»

«Existía unha demanda de saber máis sobre María e Coralia Fandiño Ricart, as populares Marías da estatua de César Lombera, inaugurada na Alameda en 1994. Iso explica que 160 persoas apoiasen e promovesen a publicación deste libro», afirma Áurea Sánchez, para esclarecer Las Marías de Santiago, o seu segundo volume sobre estas irmás, editado en Libros.com. Onte, no lanzamento en Couceiro, estivo acompañada de Francisco Candela.

«O libro anterior, do 2012, era un ensaio, alicerzado nun traballo final dun máster de investigación feminista e de xénero; e como a xente se seguía preguntando quen foran as Marías decidín facer este, máis pequeno, para contar brevemente o que representan e por que se lembran. Tamén para que non se faga máis burla delas, que non sexan obxecto humorístico. Trato de fuxir da anécdota, de se chiscaban o ollo, buscaban mozo, de como se vestían ou pintaban, porque todo iso é secundario, son moitas veces comentarios que non acrecentan nada á historia más interesante», di Áurea.

Valora que «as Marías son xente do común de Santiago, sen mérito aparente, tamén con dereito a seren recordadas. Elas non tiñan que ver nin coas peregrinacións, nin co Apóstolo, nin cos turistas, nin coa USC», indica.

Cando faleceu Coralia, en 1983, foron ao enterro o alcalde e o reitor «porque as autoridades se deron conta de que estas mulleres gardaban unha historia non contada, moi valiosa e interesante. As Marías teñen moito que ver coa historia de Santiago do século pasado».

A maior das dúas, María «naceu o ano en que España perdeu Cuba; e Coralia, mais ou menos pola mesma altura que Camilo José Cela. Coralia morreu en 1983, non chegou a 3 anos de diferenza coa morte de María; quedou soa e desconsolada até que faleceu tamén, pois estaban as dúas moi unidas. Pasearon moito pola Alameda e vivían na rúa Espírito Santo. Eran unha familia de 13 irmáns, o pais era zapateiro, e a nai costureira como elas. En 1999 faleceu a súa última irmá».

Áurea considera que «todas as persoas de Santiago deben saber das Marías que foron mulleres no final da súa vida pobres, e penso que frustradas. É lóxico pensar que tiñan entre as súas expectativas, como as mulleres do seu tempo, a de casar, e como non se cumpriu iso foi unha frustración. E penso que viviron mal, porque a súa casa foi asaltada na procura dos seus irmáns, fuxidos por causa da súa ideoloxía, polo que se sentiron violentadas no seu lar, que era o seu refuxio, onde vivían cos seus pais. Non lles importaba parecer tolas, o importante era que o irmán estivese a salvo, entendo eu. Viviron humilladas por seren dunha familia que tiñan perseguidos políticos. A xente próxima á ideoloxía dos seus irmáns contan que quedaron sen traballo, tiveron que vivir ao final da caridade da xente ben de Santiago, que podía reunir alimentos, roupa e produtos de primeira necesidade, cando elas xa non cosían. Perderon o posto de traballo polas represalias políticas contra os irmáns Non sabemos se elas foron de esquerdas. Por certos escritos que hai, e respostas que deron, parece que si o foron. Un documento xornalístico de Borobó fai pensar que eran conscientes da situación da familia, da vixilancia e control que había sobre elas, e do por que diso», acrecenta.

Áurea di que lle foi «difícil investigar». Falou coa familia e con persoas que as coñeceron e trataron, consultou publicacións sobre elas, e valora que «o monumento da Alameda é un recoñecemento, no tempo de Xerardo Estévez, por considerar que formaban parte da memoria popular e que as había que lembrar».

A autora. Áurea Sánchez é doutora en Xornalismo, traballou moitos anos en televisión e preside a Agrupación de Mulleres Xornalistas de Santiago.

As Marías. María (1898-1980) e Coralia (1914-1983) Fandiño Ricart teñen estatua desde 1994 na Alameda.