Santiago: «A Gran Historia de Galicia» analiza a relación con América

Xa caera a noite do 24 de decembro de 1492, noiteboa, cando o temoneiro da Santa María, a nao capitana da lendaria expedición de Cristóbal Colón, botouse a durmir e confiou o goberno da nave a un grumete, «lo que mucho siempre había el almirante prohibido», como deixou escrito o propio Colón no seu diario de a bordo. Pero aquel mariñeiro levaba xa dous días e unha noite sen descansar e o escaso vento animouno a botar unha cabezada e deixar ao rapaz ao tanto da singradura. Para cando o grumete avisou, o barco xa varara irremisiblemente.

A grandes males, grandes remedios, debeu de pensar o almirante. E aquela nave que foi construída en Galicia converteuse en madeira, que a súa vez serviu para levantar o forte Navidad que, ao fin, quedou para a historia como o primeiro enclave europeo construído en territorio americano. Así pois, aínda que de xeito un tanto anecdótico, as relacións entre Galicia e América comezan case no primeiro minuto en que o continente foi descuberto para a cultura occidental.

O tráfico de persoas, produtos e culturas entre Galicia e América e a súa importancia no devir de ambos territorios é un dos aspectos máis novos na concepción de A Gran Historia de Galicia, e unha consecuencia do seu plantexamento moderno. O primeiro dos catro libros dedicados a este aspecto da historia de Galicia chegará mañá aos puntos de venda. Trátase do volume titulado Galegos en Indias. (Séculos XVI-XVII) e poderá acadarse por 3,95 euros, máis o prezo habitual do periódico.

Rescatar aos anónimos

A profesora da Universidade de Santiago (USC) Pilar Cagiao Vila foi a encargada de dirixir estes libros, que asinou con outros dous docentes. Neste caso, a autoría compártea coa profesora María Luisa Pazos. Na introdución da obra, Cagiao explica que, nos últimos anos, foron notables as investigacións que revelaron a presenza de moitos galegos máis ou menos anónimos que cruzaron o Atlántico no principio da aventura americana e, aínda que xa eran coñecidos algúns persoeiros galegos que participaron das expedicións oficiais, seica moitos embarcaron coa única intención de facer as Américas. Dous séculos despois virían as saídas masivas de emigrantes que deixaran tan grande pegada na sociedade galega.

Daqueles pioneiros fala este primeiro volume. Dende os que se embarcaron con Colón (aínda que non hai seguridade da procedencia dos mariñeiros que se embarcaron en Palos, sospéitase polos apelidos que algún puido ter nacido en Galicia) ata os que chegaron a ostentar virreinatos como García Sarmiento de Soutomaior, segundo conde de Salvatierra e Marqués de Sabroso, que gobernou Nova España entre 1642 e 1648, afrontando inundacións, terremotos e algo aínda peor: a loita entre os xesuítas e o bispo Palafox, que puxo a proba o talante e a capacidade para gobernar deste virrei galego.

O libro inclúe diversos perfís e documentos, editados dun xeito diferente para distinguilos do relato das autoras. Estes destacados van dende as propias anotacións de Colón na súa bitácora á descrición máis pormenorizada de personaxes que tiveron unha relevancia especial.