Severino Fernández Abel: «A matanza de Boqueixón é un tema que aínda produce resquemor»
BOQUEIXÓN
«Cando era un neno contáronme versións da mesma historia, e agora aclarei algo», afirma el investigador
14 jun 2019 . Actualizado a las 11:47 h.«Agora que estou xubilado, podo dedicar todo o tempo do mundo á investigación histórica, que me produce unha gran satisfacción persoal, pero que non dá de comer», comenta Severino Fernández Abel, autor del libro Unha matanza esquecida, en el que desgrana la historia de la matanza de «40 homes das aldeas de Gastrar e Vigo, de Boqueixón, o 8 de setembro de 1838». En estas dos aldeas solo quedaron unos pocos hombres que pudieron escapar a tiempo, pero las mujeres sufrieron las consecuencias de una sociedad machista, en la que ellas no podían ser dueñas de sus herencias. «Moitas cambiaron os apelidos, e outras tiveron que pelexar arreo para que o notario recoñecera que eran as donas, pero iso será obxecto doutra investigación», apunta el profesor de Xeografía, cuya pasión «sempre foi a investigación».
Los primeros relatos de la historia de su libro llegaron a Severino cuando, siendo un adolescente, se trasladó desde Arzúa a Gastrar con su familia. «Eran contos dos maiores, dos que cada quen contaba unha versión. Nada estaba claro, e no relato eu percibía que, pese a que pasaran 150 anos do sucedido, aínda había resquemor polo que lles pasou a seus antepasados». Tras una vida dedicada a la enseñanza, Severino recuperó aquella vieja historia y «tirei do fío, e quixen facer o libro para as xentes de Boqueixón. Para que coñezan a súa historia». La labor investigadora chocó con la falta de documentación, con el mal estado de los archivos, y sobre todo, con las reticencias de las familias a hablar de un episodio «aínda doloroso».
La matanza de Gastrar e Vigo fue la «explosión do bando Carlista para poñer fin á situación de barbarie creada polos liberais» durante los años de la primera Guerra Carlista (1834-1839). Pero, «foi un acto de vinganza», que dejó un «episodio de máis barbarie». Por sus investigaciones, concluye que los de Gastrar e Vigo fueron del bando liberal, «porque había uns líderes, labregos pobres e un par de eles con máis recursos, que uníronse aos liberais por contraposición cos que tiñan o poder nese momento, que eran os da igrexa e familias ricas, pero non por ideoloxía. Non eran liberais convencidos». El 8 de septiembre de 1838, «a facción de Frei Saturnino de la Orden III de San Francisco de Melide xunto á facción de Ramón Ramos entran nas aldeas, e collen sen garda aos homes, e os matan a todos». Aunque en las historias orales se decía que alguien «vendeu» a los liberales, que «integraban o batallón de voluntarios del Ayuntamiento de Boqueixón, a realidade é que aquel día as mulleres marcharan das aldeas para ir a unha romería mariana, foi unha casualidade. Os homes quedaron facendo as labores das granxas, e os carlistas aproveitaron a oportunidade. Non deixan a ningún con cabeza».
Severino Fernández cree que su investigación pone luz en un episodio «triste e terrible» de la historia de Boqueixón, «na que non hai bos e malos, na que non hai vencedores nin vencidos. Só é un episodio da tolemia das guerras».
Una de las cuestiones que más tristeza le produjo al estudiar el acontecimiento histórico fue «descubrir que as familias convencéronse de que merecían ese fin. Ninguén merece o que pasou, pero os carlistas conseguiron sembrar o terror. E as familias, para protexerse, terminaron crendo que algo fixeron para merecer a matanza». En su opinión, la investigación histórica solo «quere arroxar luz dende a distancia, non está para buscar culpables nin para ditar sentencias, e menos case 200 anos despois: só está para coñecer a historia, e tentar que non se repita».