Cacharelas e sardiñas

Víctor F. Freixanes
Víctor F. Freixanes VENTO NAS VELAS

PONTEVEDRA CIUDAD

SANDRA ALONSO

21 jun 2020 . Actualizado a las 05:00 h.

Seica este ano vai ser ano de sardiñas. Entraron con forza. Non sei se é cousa do Goberno, como dicía o vello de Castelao, ou do plancton, da temperatura das augas, da virada do vento ou de que, pero as sardiñas, gordas e ben de graxa, están aí. «Polo San Xoán a sardiña pinga o pan». Os meus informantes, Geli e Xaime, profesionais do negocio na praza, dinme que, ademais, hai demanda, se cadra non tanto para festas populares como para consumo nas casas, e non van caras: entre catro e seis euros o quilo da do xeito, algo máis barata a da ardora, as artes máis comúns nas rías. O meu tío Alfredo, que xa non está connosco, moito gozaba trasegando nelas e lambiscando na broa.

A noite de San Xoán é a noite das sardiñas e das cacharelas. Tamén a noite das meigas (as boas) e a noite dos encantos: as herbas a macerar na auga para lavar a cara e as mans logo da amañecida. Moita xente di que así se mantén o cute limpo e fermoso (cosmética popular). As vellas recomendaban a cerimonia ás mozas casadeiras. Pero as mozas de hoxe pouco teñen que ver coas mozas do tempo das avoas e non precisan de semellantes prácticas. Tampouco as mozas de antes, francamente. A mocidade é limpa e fermosa de seu.

O das cacharelas tamén segue vivo, case que diría que cada ano con máis pulo, aínda que desta vez todo está un algo confuso e, igual que esmoreceron as celebracións populares (parroquias, concellos, asociación de veciños), o mesmo pode suceder coas grandes cacharelas, que noutros lugares de Galicia chamamos luminarias, fogueiras, cachelas, laradas… Póñome na porta da miña casa e sinto arder o val da Amaia. Cando rapaz, viamos en Pontevedra as de Lérez, Monteporreiro, a Seca, a xunqueira do Alba, o Borrón, o Parador, a competir unhas coas outras, a ver a que levantaba máis e ardía durante máis horas. Dende un par de semanas antes, os rapaces saiamos aos camiños a apañar ramallada, táboas, caixóns, neumáticos, todo o que servise para queimar, e o señor Manuel, chegado o momento, cando as lapas rubían a máis altura e as faíscas revoaban por todo o barrio, sacaba o acordeón e empezaba a tocar. Non sei se os rapaces de hoxe, enganchados ás pantallas, andan nestas. Pero daquela era así.

Chega San Xoán e entra o verán, anunciando un tempo novo: a luz, os días que se prolongan, o arrecendo a fiúncho nos camiños, os campos inzados de pampullos… Teño diante de min unha fotografía da praia de Sanxenxo atacada de estacas, territorio acoutado para ocupación dos veraneantes. Non puiden evitar pensar no cemiterio das Ardenas (Luxemburgo). Mais son os tempos, aos que debemos adaptarnos para superalos. A vida continúa. Quixera pensar que a fartura da sardiña, enchendo de escintileos de prata o mar das rías, é un agoiro luminoso de que daremos chimpado fóra o meigallo que nos trae tan castigados.