Os nenos e os maiores (os vellos) son seguramente os segmentos da sociedade máis afectados polas circunstancias que estamos a padecer. Estou a falar da idade, non doutras cuestións, bastante máis complexas e dramáticas, que interfiren a realidade. O factor económico, por exemplo. Neste asunto tamén hai clases. O pasar dos ricos non é o pasar dos pobres. Estou pensando nas persoas sen abeiro onde acollerse, nos inmigrantes sen papeis ou con traballos precarios, nos parados, nos que teñen que cerrar as súas pequenas empresas porque non poden co que se lles vén enriba...
Mais levo días matinando especialmente nos nenos e nos vellos. Supoño que porque teño a memoria da infancia moi pegada aos meus avós, que foron os que me criaron, os que primeiro me ensinaron os nomes das cousas, logo que a miña nai enfermou e morreu cando eu tiña cinco anos. Da miña avoa Consuelo lembro o seu inmenso cariño. Un cariño case que enfermizo, desesperado, sempre pensando na filla que se lle fora, asustada pola saúde dos netiños. Ela foi quen me levou á meiga de Pontevedra para que me levantase a paletilla, o estómago caído, con emplastos de ruda e ensalmos que non coñecían os médicos composteláns. Estou aquí grazas a ela (ás artes da meiga, quero dicir).
Do avó Valeriano lembro a súa disciplina (era garda civil), os longos paseos á beira do Lérez e o seu amor case que fetichista pola cultura. Aprendera a ler e escribir na guerra de África. Ata os dezasete anos andara a xornal apañando piñas pola beira do Miño, que logo vendía nas feiras, e o exército fixo del un home, dicía, «porque me ensinou as letras, a valor da cultura. Un home sen cultura é un escravo, un animal». Era a sentencia que repetía os domingos cando nos obrigaba a ler en voz alta un capítulo de El Quijote, o seu libro de cabeceira. O seu único libro, debería dicir. Aínda conservo o exemplar, medio esfolado e sen capas, coas beiras revirichadas. O capítulo que máis nos gustaba, porque nos facía rir, era o do bálsamo de Fierabrás, cando o pobre fidalgo acaba mallado na pousada a pancadas e puñadas. Daquela o avo enfadábase porque dicía que a cultura era unha cousa seria, non cousa de risa.
Pode parecer moi simple, pero nestes días de obrigada clausura non podo deixar de pensar neles, nos avós, que morreron velliños na miña casa, igual ca miña sogra, avoa dos meus fillos. A de cousas que deprendemos deles: os primeiros nomes das cousas, xa digo, as primeiras letras no xornal de Vigo, as frautas de cana, os chifres de avea brava, o estoupido dos estalotes, os contos da aldea, a arte de andar en bicicleta... As meigas non. Como xa dixen antes, as meigas eran cousa da miña avoa. Diso ben podo falar outro día. A imaxe dos velliños, eles e elas, recluídos estes días nas residencias sen poder despedirse dos netos, fere no corazón.