«Estando no mar descubrín que as cabras senegalesas lían o periódico»

Andrés vazquez / s. o. O VICEDO / LA VOZ

PONTEVEDRA

XAIME F. RAMALLAL

José Juan García traballou en varios portos africanos, onde tivo que subornar policías

10 ago 2019 . Actualizado a las 05:00 h.

Chocar cun petroleiro, pasar as aduanas con papagaios de contrabando para vendelos ou desmaiarse de esgotamento mentres traballaba. José Juan García Ínsua (O Vicedo, 1956), mundialmente coñecido como Jota, viviu de todo nos seus 30 anos de mareas africanas. Unha metralladora de anécdotas, que dispara a ritmo de sorriso e bo humor. Xa mo advertiran, pero despois da charla puiden comprobar que o noso lobo de mar merece, polo menos, un programa de radio para el só.

«Eu empecei porque me gustaba, ía con 15 anos despois da escola». O tempo fixo que aquel rapaciño asiduo do porto do Vicedo rematase con 24 anos en Cádiz, embarcando para Marrocos xunto a tantos outros galegos. Eran anos complicados, a Fronte Polisario estaba moi presente na zona e algún barco chegara a ser secuestrado, «pero non o noso, pois estaba moi lonxe e tiñamos cen barcos por diante antes de chegar á costa».

«No barco, normalmente, iamos galegos mandando con mariñeiros de Cádiz e africanos, que tiñan os seus propios costumes, pero levabámonos todos moi ben». Unha atmosfera multicultural de 34 metros de eslora, na que uns comían cocido de porco o domingo e outros rezaban á Meca. En terra, a situación non era tan harmoniosa: «Moitas veces tiñamos que apagar as luces para que non nos detectasen dende as zódiacs e non nos asaltasen». Naquel mar saharauí dos 80 e 90 non había lei e, cada unha ao seu xeito, tanto as lanchas dos policías como as dos piratas, roubaban. «Os policías rasos vestían as roupas dos oficiais polas noites para pedirnos subornos... ao principio caiamos, pero despois ata os coñeciamos, porque sempre eran os mesmos». Entre risas, Jota repasa unha etapa da súa vida na que ante todas as dificultades que atopou puxo o seu bo humor e o seu sorriso, que hoxe conserva intactos.

«Mucho problema»

O que se daba en todos os portos que José Juan visitou eran os subornos. «Para sacar os barcos do porto todo era “mucho problema”: dicir que o barco non cumpría a lei. A única solución era ceibarlles 3.000 ou 4.000 pesetas». De todas maneiras, levaban xa preparados regalos para os gardas, como conservas ou polos: «“Mucho problema” pero se tiñamos poulet... problema resolto».

O barco de Jota andaba á pescada, pero pillaban o que atopasen. Nesas capturas estaban realmente os cartos. Pero non era simplemente pescar, tamén había que limpar ou amañar o barco. As xornadas comezaban sen garantía de que acabasen, pois «ás veces podían ser ata 24 horas seguidas, parando só para comer, resistindo a base de cafés e de duchas frías». E as condicións, que moitas veces levaban ao esgotamento, teñen posto enfermo a máis dun mariñeiro. Neses casos, os doutores eran eles mesmos, coa axuda dun médico dende un teléfono de Madrid.

A alimentación tampouco era a mellor, e ademais isto complicábase cando ían musulmáns na tripulación. Ao non comer porco, moitas veces levaban unha cabra viva que, ante a fame, comía papel. «Desa maneira descubrín que as cabras do Senegal lían o xornal, pois a primeira vez que a vin coméndoo pensei que o lía», comenta Jota, cun sorriso melancólico. Unha vez faenado, limpado, enfermado ou o que fose, xa no porto, saían das bodegas do pesqueiro unhas 2.000 caixas de peixe. «Cando acababamos, unha ducha e juerga».

Hoxe, nin juerga, nin cabras, nin medicina telefónica. José Juan non se deslinda do mar, pero agora gózao dende a súa lancha de pesca deportiva na ría do Vicedo. Iso si, unha cousa está clara: «Eu, se chove, non vou pescar». Aos 63, e despois de máis de 30 no mar, Jota ten dereito a facer as súas propias esixencias.

«Apagabamos as luces do barco para que as zódiacs do Polisario non nos detectasen»

«Para sacar os barcos do porto tiñamos que darlle 3.000 ou 4.000 pesetas ao policía»

Innumerables veces pasou José Juan polas aduanas de Mauritania, Marrocos, Gambia ou o Senegal. A vida en terra facíase canto menos curiosa para un galego que pisaba esas latitudes. Nada máis que ao pasar a aduana, os feitos exóticos comezaban, pois esta consistía «nunha porta, coma a dunha casa, onde un policía che buscaba a carteira para coller o seu suborno obrigado». Cos anos, Jota foi aprendendo e gardando os billetes nos calcetíns. Unha vez dentro do país, a realidade africana facíase palpable.

«Había seguridade para os europeos, pero os de alí tíñanlle medo á autoridade», pois eses países precisaban e precisan ter unha boa imaxe ante os seus veciños do norte. Os tripulantes só baixaban para tomar unha Mirinda (refresco), pero cinco minutos en terra eran suficientes para ver a pobreza daquelas nacións. Unha boa proba eran os taxis, que «moitas veces ían sen unha porta, por exemplo». O problema viña cando o coche levaba sete ou oito persoas dentro, pois «o que ía pegado á suposta porta levaba o corpo fóra e as mans agarradas no teito». Había alternativas, como os carros de burros, cuxos donos determinaban se podían con sei ou oito persoas en función dos cartos que recibisen polo alugueiro do servizo: «O señor dicíanos que por 100 pesetas o burro non podía, pero por 120 xa si».

A situación, aínda así, era insegura. Fondeados nos portos teñen sufrido roubos. «Eu estaba durmindo, e cando espertei deime conta de que me faltaba a metade da roupa e un transistor que tiña detrás da cabeza», comenta Jota con indignación, aínda que axiña pasa de novo ao sorriso: «Mira se durmo ben polas noites que nin me decatara de que me entraran no camarote!».

«Na aduana, en terra, o cacheo consistía en que o garda che quitara 3.000 pesetas»

Innumerables veces pasou José Juan polas aduanas de Mauritania, Marrocos, Gambia ou Senegal. A vida en terra facíase canto menos curiosa para un galego que pisaba esas latitudes. Nada máis que ao pasar a aduana, os feitos exóticos comezaban, pois esta consistía «nunha porta, como a dunha casa, onde un policía che buscaba a carteira para coller o seu suborno obrigado». Cos anos, Jota foi aprendendo e gardando os billetes nos calcetíns. Unha vez dentro do país, a realidade africana facíase palpable.

«Había seguridade para os europeos, pero os de alí tíñanlle medo á autoridade», pois eses países precisaban e precisan ter unha boa imaxe cara os seus veciños do norte. Os tripulantes só baixaban para tomar unha Mirinda (refresco), pero cinco minutos en terra eran suficientes para ver a pobreza daquelas nacións. Unha boa proba eran os taxis, que «moitas veces ían sen unha porta, por exemplo». O problema viña cando o coche levaba 7 ou 8 persoas dentro, pois «o que ía pegado á suposta porta levaba o corpo fóra e as mans agarradas no teito». Había alternativas, como os carros de burros, cuxos donos determinaban se podían con 6 ou 8 persoas en función dos cartos que recibisen polo aluguer do servizo: «O señor dicíanos que por 100 pesetas o burro non podía, pero por 120 xa si».

A situación, aínda así, era insegura. Fondeados nos portos teñen sufrido roubos. «Eu estaba durmindo, e cando despertei dinme conta de que me faltaba a metade da roupa e un transistor que tiña detrás da cabeza», comenta Jota con indignación, aínda que logo pasa de novo ao sorriso: «Mira se durmo ben polas noites que nin me decatara de que me entraran no camarote!».