A Semana Mundial da Lactación Materna proclamada oficialmente por OMS e UNICEF no ano 1992, celébrase en máis de 170 países do 1 ao 7 de agosto co obxectivo de promover a
lactación materna e mellorar a saúde dos bebés. En Europa, para evitar o período vacacional, a celebración terá lugar na primeira semana de outubro. O lema para este ano é «Protexer a lactación materna: unha responsabilidade compartida, e incide na necesidade de formar unha cadeia efectiva de apoio á lactación materna; trala chegada da pandemia pela covid-19 o acceso á lactación materna vese limitado e condicionado pola sobrecarga dos sistemas de saúde e polas esixencias de distanciamento social.
Sábese que máis de 820.000 nenos e nenas salvarían a vida cada año coa lactación inmediata tralo parto e tamén que mellorar as cifras de lactación materna no mundo podería previr unhas 20.000 mortes maternas cada ano por cancro de mama e de ovario. Aproveitando a proximidade desta celebración a nivel mundial, os representantes da Comisión de Lactación da Área Sanitaria de Ourense, Verín e O Barco, queremos dar a coñecer á poboación en xeral e especialmente a embarazadas, puérperas e lactantes os cometidos desta entidade, ao tempo que nos gustaría falar da Guía de Apoio á Lactación Materna para Profesionais, que estamos a difundir na nosa área. Esta comisión, formada en xullo do 2015, reúne a un grupo multidisciplinar de profesionais sanitarios (pediatras, obstetras, enfermeiras, TCAE, matronas, médicos de familia...) pertencentes aos tres hospitais da área e do ámbito da atención primaria.
Conscientes da necesidade de unificar criterios de atención, iniciouse a elaboración dunha guía de apoio que se rematou no ano 2019 e que recentemente comezouse a difundir a través de enderezos electrónicos dunha grande maioría de profesionais sanitarios. Trátase dun texto adaptado á nosa realidade, estruturado en nove áreas de traballo e unha última parte formada por anexos que darán resposta a situacións máis concretas, como pode ser o manexo de afeccións do peito, o cultivo de leite materno, o coleito ou a alimentación complementaria, enre outras.
Outros dos nosos obxectivos é facilitar formación actualizada para os profesionais e realizar un diagnóstico da situación actual na nosa área en cuanto a estatísticas de lactación. Ata a data só contamos con datos estatísticos no hospital comarcal do Barco, onde realizaron varios estudios sobre duración e abandono da lactación e coñecementos das xestantes. A nivel mundial so un 40 % dos lactantes de 0 a 6 meses reciben lactación materna exclusiva, e as tasas en España tampouco son óptimas, reducíndose do 73,9 % ás seis semanas post-parto ao 39,0% aos seis meses (Encuesta Nacional de Salud y Nutrición. 2018).
A formación actualizada dos profesionais é a espiña diaria no fracaso de moitas lactacións, pola falta de coñecementos actualizados que levan á que fagan recomendacións ás familias contraditorias, sen evidencia... Insistimos na necesidade de que se fagan cursos de formación e tamén de actualización para tódos e todas as profesionais implicados na atención á embarazadas, parturientas ou lactantes. Fomentar a participación e colaboracións cos grupos de apoio locais debe ser prioritario entre os cometidos desta comisión, unha representante dos grupos forma parte desta comisión e participa activamente para acadar os obxectivos.
A través dela chégannos experiencias e opinións de nais e familias sobre o apoio que reciben. Nos últimos meses transmitíusenos o malestar das familias manifestado publicamente en redes sociais, e que ten que ver principalmente con informacións e recomendacións contraditorias por parte dos profesionais que as atenden. Consideran que existe unha falta de actualización dos coñecementos de moitos profesionais sobre a lactación materna e polo tanto as súas actuacións non respectan as recomendacións. Así mesmo manifestan o seu enfado por respostas recibidas dende atención ao paciente ás súas reclamacións, que non consideran coherentes as súas demandas.
Dende esta comisión gustaríanos transmitirlle ás familias o noso pesar polos acontecementos que nos refiren e dicirlles que seguiremos traballando para buscar solucións na medida das nosas posibilidades. E dicimos isto porque tanto o avance na solución dos problemas como o establecemento de políticas protectoras da lactación dependen maioritariamente da xestión dos responsables da área, é así que as integrantes desta comisión sentímonos frustradas e atadas de mans para poder resolver situacións que realmente beneficien e protexan a lactación porque como órgano somos asesores pero non contamos cos medios para resolver.
Unha vez máis remarcamos a necesidade de implicación dos responsables sanitarios. Tentando establecer unha comunicación máis efectiva cos profesionais desta área, estamos difundindo un cartel no que aparece o noso enderezo electrónico (Comision.Lactacion.Materna.Ourense@sergas.es ) e para as familias incidimos en que a mellor maneira de resolver calqueira dúbida sobre o aleitamento é contactar coa matrona de referencia, como primeira opción.
Agardamos poder publicar a través doutras canles a guía de apoio dado que tanto o noso anterior xerente, Julio Comesaña, como o actual, Félix Rubial, recoñeceron o bo traballo efectuado e comprometéronse a darlle continuidade. Esta comisión considera que o fomento da lactación materna e o respecto e apoio ás decisións das nais constitúen dous pilares fundamentais na humanización, tan necesaria, dos procesos fisiolóxicos que engloban a maternidade (xestación, parto e crianza) e que contan co aval de evidencia científica dispoñible. Finalmente, queremos agradecer a todos e todas as profesionais, familias e persoas implicadas no éxito de cada lactación materna, porque co esforzo de cada un, por pequeno que poda parecer, conséguense grandes logros de saúde para a nosa poboación.
A comisión de lactación da área sanitaria de Ourense, Verín y O Barco.