F ebreiro é tempo de peliqueiros, de cigarróns. Tempo de filloas e de orellas. Tempo de lecer? O teu amigo Alejo Prieto xa fixara a data do cocido no Viveiró. A túa primeira festa do ano 2011.
O día seguinte xantamos xuntos coa túa netiña no restaurante A Cabana, na parroquia coruñesa de Fiobre, coa súa privilexiada vista sobre a ponte do Pedrido facendo o río Mandeo morrer na ría de Betanzos.
Dende ese cumio, onde como diría o gran poeta do Courel, a grandiosidade da natureza amosa a calquera a medida do que vale un home, ti fixéscheme unha pregunta: «¿Por que non veño máis por estes lares?». «Será porque vives a seiscentos quilómetros», contesteiche eu. «Será»? dixeches ti.
Agora penso que a miña contestación foi dura para con un home que, polo menos mentalmente, tiña decidido vivir sempre en Galicia coma Castelao, para se esquecer da inquedanza do lonxano.
O luns revisáronche o marcapasos na residencia da Coruña. A doutora Álvarez apuntou que o aparello tiña carga para dous anos máis. Foi daquela cando me deu por pensar en canta carga che quedaría a ti, aínda?
Ao pouco morreu o teu máis antigo amigo: Carlos Pardo Menéndez, alias O Xefe. A túa ánima tinguiuse de escuro. Non fuches xa quen de despedilo en Vilalba.
No verán, a cousa non mellora. Recén intervido da cadeira sei que non vas vir pasar connosco os teus momentos predilectos do ano. Os amigos encónanse, brama Cambados?
Pepe Villamor chámame e dime que se estás mal só poderás sandar en Galicia, e que, a este paso, ímoste facer voltar na caixa. Eu calo e desculpo a miña irmá, a médica. Pero, no fondo, asinto con tristura.
Setembro pásoo na túa casa de Perbes e non na miña que se atopa a cen pasos. Algo me di que este verán teño que disfrutala un pouco máis por ti que non puideches facelo.
No outono lévoche a Kikola, teu amor, teu anxiño, para que estude ao carón teu. Xa non é Kikola, agora chámaslle «a nena do cabelo dourado». A túa faciana, que se torna cada vez máis nun poema calquera de Rosalía, só se transforma cando a miras e sorrís.
No Nadal colles unha catarreira. Melloras; empeoras. O meu é un ir e vir pola autoestrada do Noroeste.
Para o día do teu santo a cousa cambia moito. «Os teus ollos xa non me alumean», coma reza a túa cantiga favorita.
Encámaste. As noites encámome contigo. Cando te queixas os teus xemidos tórnanse labazadas nas miñas costas.
Estráñame que a nosa boa amiga Chelo Illán non me mande unha corte de querubíns dende o ceo, para poderte levar polo vento ao morrer no teu, cos teus? O teu final xa non o quero ver. Volto para preparar as túas honras.
Despídome de ti dicíndoche que cando nos vexamos de novo xa estaremos sempre xuntos.
A viaxe fáiseme dura. As lembranzas sucédense, acompásanse paseniño. Os seis anos pasados contigo en Santiago; os teus xuramentos do cargo perante García-Leira como «bo galego e mellor vilalbés»; as abraiantes gaiteiradas no Obradoiro; os masaxes milagreiros do teu amigo o bruxo Torrado; as eternas partidas de dominó na casa de Negreira de Manolo Cereijo; os atrancos inxustos ao final do teu camiño de eterno loitador pola túa terra, a que levaches da Idade Media ao século XXI?
Tres días despois, a nada?
Perbes énchese de xornalistas, de uniformes de todas as cores; a igrexa parroquial convértese en museo floral. A nosa aldeíña aseméllase a Nova York. Os cordóns policiais afastan ao teu pobo de ti. Pero ninguén se queixa, ninguén monta en cólera.
Cando o cadaleito se achega polo derradeiro tramo do camiño estoupan as gaitas da Real Banda de Ourense.
Din que os mortos aínda oen unhas horas despois de se ir. Eu desexo que teu oído chegara esperto ata entón, para que sentises que o agarimo da xente do que eu sempre che falaba non se tiña esmorecido.
No interior da parroquia asubíos e bolboretas estomacais. Curas e bispos a moreas. Eu saúdo ao padre Ángel de Mensajeros de la Paz; para min un santo en vida.
Kikola estremécenos cunhas verbas sentidas a un avó que foi case un pai. Despois depositámoste xunto ao corpo de miña nai, no sesenta e catro aniversario da vosa voda. Feitizos que ten a Galicia máxica?
A Vilalba non puiden ir; estaba desfeita. Mais a tía Charo, pendente de todo, fixo o que puido, coma sempre.
Nestes días recibiches loanzas dos partidarios; algunhas certas e verdadeiras, outras baleiras de contido.
Os adversarios respectáronte. Foi a estes últimos a quen llelo agradecín, coma terías feito ti.
O día do funeral en Santiago encamiñábame ao pazo de Raxoi con dous grandes amigos: Amigos de amizade probada, que é a que conta.
Chovía un pouco e todo estaba mollado. Ramiro Infante reparou na espesura do verdín das pedras dos muros das antigas facultades. «É a humidade de Santiago», contestoulle Jaime Concheiro.
E, de súpeto, pensei que ese verdor tan intenso, tan asoballante, só podía ter unha causa: as pedras estaban chorando. Non o facían polo rapaz que deixou a Facultade de Dereito na posguerra, nin sequera polo expresidente forte e grandioso coma Breogán. Choraban de mágoa polo conselleiro, polo amigo, polo pai de Galicia que as deixaba orfas e apenadas. Foi entón cando me decatei de que aínda eu non tivera tempo de chorarte.
Agora, despois dos días de tolemia, de chamadas, telegramas e cartas nos que a doenza de Crohn respectoume, podo serenarme e pensar en ti dun xeito sopesado e tranquilo, dun xeito galego.
E é neste tempo cando valoro que che teño ao pé da miña casiña e que te podo ir visitar ao cemiterio. Sempre pola noite coma adoitaba facer coa miña nai; sempre ás caladas?
Fúcheste «bo e xeneroso» coma reza na túa lousa. Meu pai, meu rei?
Fúcheste e ao mesmo tempo quedas entre nós como quedará para sempre impresa a túa fonda pegada nos corazóns dos galegos de ben.
Xa estás fronte o teu mar soñado, envolto polo arume arpado dos rumorosos.