A resistencia de Blanco Amor

Camilo Franco

OURENSE CIUDAD

06 abr 2009 . Actualizado a las 02:00 h.

Canto máis falan de Blanco Amor menos parece que o lean. Parece como se as opinións sobre a súa obra e sobre a súa actitude quedaran fixadas naquel distante ano 93 no que o furacán das letras galegas pasou por riba dos seus textos.

?Clase de esmorga. Que a loita de clases non se manifeste non quere dicir que non haxa clases. Que Blanco Amor non fose un emancipador do proletariado non significa que non escribise con perspectiva de clase. El era dunha clase destinada a servir nun Ourense limitado, nunha cidade na que tivo tempo de apreciar que os integrantes da Xeración Nós formaban parte dun estamento social por riba do seu. A desconfianza foi mutua, pero Blanco Amor non quixo resignarse. Foi rebelde e disciplinado a un tempo. Marcou distancias, pero non quixo rachar. Os demais tamén marcaron distancias e esas distancias foron herdadas e repetidas ata hoxe. Debe ser esa herdanza moderadora a que segue relacionando os personaxes de A esmorga co lumpen para restarlles normalidade, cando en realidade eran só clase traballadora tentando distraer unha condición abafante. Porque A esmorga, a cincuenta anos da súa publicación, vai do mesmo que ía daquela: da condición represora das circunstancias para quen padece a historia. A novela non cambiou, pero o mundo si e por iso non cadran as contas de reducir a súa lectura a esa condición de violencia entre marxinais sen redimir. Porque a quen acusa a novela é ao xuíz ausente que somos todos.

Retórica e resistencia. Recolocar A esmorga no seu lugar tamén nos levaría a recolocar como nos entendemos a nós mesmos. Porque na literatura galega do século XX hai dúas grandes liñas. Unha delas busca nas maneiras unha constante homologación, atende á lingua antes que aos argumentos e valora o principio de autoafirmación. É unha literatura retorizante. A outra liña ten menos dependencia lingüística e a súa intención é claramente narrativa. Ten condicionado o como contar ao qué contar e a motivación lingüística é menor. Esta, ao seu pesar, é unha literatura resistente.

?Utilidade e uso. Mentres os corrillos políticos ferven co que será será, no resto do mundo cultural levántase as inquietudes máis diversas sobre o futuro inmediato: sectores como o dos libros, teatro, audiovisual ou arte andan inquedos para que non se perda o conseguido. No fondo, a reflexión vale para a cultura como vale para a lingua. A unanimidade da inquedanza suxire que debería haber unha unanimidade ao expoñela. Suxire que non é o momento de ir protestando cada quen polo seu lado ou tentar xustificar un sector lonxe dos outros. Unha cultura ten que ser un sistema completo: ou están todos ou non hai sistema.

No caso galego a cultura funciona como unha prolongación case inmediata da lingua. Para ben e para mal. Tanta inquedanza suxire que sería o momento de organizala e conseguir que se vexa, por fin, esa imaxe de conxunto que algúns personalismo e outros erros estratéxicos non deixaron ver ata agora. Porque unha lección do fraguismo foi que atender algunhas peticións particulares ten un inmediato efecto anestesiante e paralizan de maneira efectiva as intencións colectivas.