Xosé Cid, escultor: «Traballo nunha exposición que será un repaso de toda a miña traxectoria»

Na Pousa atopou Xosé Cid (Calvos, San Cibrao das Viñas, 1946) o seu espazo desexado. Un lugar no que se xuntan vivenda, estudo, varios sitios fóra para traballar e unha boa finca por onde se mesturan árbores, esculturas, os anacos de horta e flores e as zonas máis alonxadas e a monte. Ao pobo de Taboadela chegou en 1980 e alí segue. Nos últimos tempos —coma quen nestes días de chuvia— armado coa rebarbadora para ir dándolle forma a un bloque de mármore co que está a traballar. Da súa man teñen saído pezas como o san Rosendo que está no Progreso de Ourense, a Castañeira, o Breogán que acompaña á torre de Hércules, o Eduardo Blanco Amor da Alameda ourensá ou unha das últimas pezas incorporadas á colección do Parlamento de Galicia, entre outras.

—A Deputación acordou concederlle a medalla de ouro da institución. Como valora a decisión?

—Que o acordasen por unanimidade é toda unha satisfacción e un orgullo. Non a todo o mundo lle ten que gustar a túa obra, daquela que fose un acordo unánime dá un valor engadido.

—Está pendente de inaugurar o monumento en memoria de Miguel Ángel Blanco. Canto fai que o creou?

—Encargáronmo hai dezasete anos e púxenme daquela con el. Logo foise retrasando a montaxe, ao ter pendente decidir o emprazamento, e armouse cando xa se contou cun espazo para o mesmo.

—En que está a traballar?

—Estou preparando un bloque de mármore para crear unha peza. Será para unha exposición que quero facer dentro dun ano, finais do 2023 ou comezos do 2024, e que será un repaso a toda a miña traxectoria. Dende os inicios coa madeira ata as últimas obras en mármore.

—Conta con material das diferentes etapas logo de tantos anos de traxectoria?

—Serán pezas das que teño e outras están en coleccións privadas, ou institucionais, e haberá que xestionar a cesión temporal.

—Vostede ten moita presenza na obra pública. Morreron os tempos de encargas institucionais?

—Das grandes pezas si. Xa hai que iso pasou á historia. Certo que a crise afectou a ese tipo de encargas, pero non é de agora senón que xa houbo un cambio de tendencia hai uns cantos anos.

—Onde o situaría vostede?

—Nos anos 80 e 90 houbo unha grande demanda, era a época na que todas as cidades querían obra pública. Que tampouco é colocar por colocar, senón ver que se quere e onde se pon. A partir do 2000 a tendencia cambiou. É certo que non vivimos os mellores tempos para a arte pública, pero creo que tamén se debe a que hai un cambio de mentalidade e de sensibilidade.

—Ten dito que non hai unha obra que lembre de maneira especial. Aínda que se ten referido ao Blanco Amor como unha peza da que garda un bo recordo.

—Cando fas unha obra sobre unha persoa coñecida tes que entrar no personaxe. Ler os seus libros unha e outra vez e toda a documentación que sexa necesario coñecer para plasmar a súa esencia, recollela nunha peza e que lle transmita esa vida á persoa que está diante dela a contemplala.

—Creou a placa que lembra a Casares na fachada posterior do Liceo. Coñecer e ter tratado a alguén ao que se quere recordar é unha dificultade engadida.

—Crear algo sobre unha persoa tan querida e coñecida é algo que te emociona, e que te compromete ao mesmo tempo. Casares tiña ese sorriso e aquela picaresca tan súa na que agardabas saber que ía dicir. Cando son retratos de xente coñecida doulle moitas voltas. E chamo á familia para que o vexan antes.

«Empecei sendo realista e fun eliminando cousas nun camiño cara á nada»

Bota a vista atrás e recoñece o escultor que os traballos do artista teñen que ir axeitados á súa idade. E cavila no grupo de homenaxe á familia que está no alto de Taboadela para lembrar as sesións de moitas horas diarias, durante un longo espazo de tempo, para crear o monumento.

—Ten traballado coa pedra, madeira, barro, bronce, mármore... con que material se sente máis a xeito?

—Teño tempadas. Fundir levo fundido moito, aínda que agora non me apetece. Estar cos bloques de mármore é o que me chama máis. Iso non quere dicir que non me dea por facer outra cousa máis adiante.

—A transición do figurativo ao abstracto, os ocos, a xeometría, a tensión ou a presenza feminina son aspectos recurrentes ao falar do seu traballo. Con que se identifica máis?

—Coa abstracción. Comecei sendo moi realista e fun eliminando cousas nun camiño cara á nada, que é o símbolo da perfección. Síntome a gusto nesta etapa e o bo desta profesión é que podes facer o que che dea a gana sen ter que dar explicacións a ninguén.

—Ten pezas que foron derrubadas e tivo que restaurar e mesmo algunha que mudou do emprazamento para o que fora creada. Que se sente nestes casos?

—O primeiro, no do Home da Rabeda, reparouse e volveuse instalar no parque Miño. No segundo, cambiar unha obra que foi concebida para un espazo concreto —e cunha finalidade e un obxectivo claro— é algo que non ten explicación de ningún tipo e que amosa unha falta total de sensibilidade por parte de quen fai estas cousas. Traballas co lugar e creas a escultura para unha ubicación concreta. Ao cambiala xa non é o mesmo.

 

Do rapaz que empezou como tallista ao museo aberto na Pousa

Como aos do seu tempo, a Xosé Cid Menor non lle cadrou o mellor dos mundos nin a sociedade a xeito co que poderían ser as súas inquedanzas e o desenvolvemento da súa vida. Eran tempos duros os daquela postguerra da que o país non saía e no que o desenvolvemento económico e social sempre se adiaban. Os rapaces pasaban de ser cativos en idade de xogar, e andar as descubertas, a desempeñarse coma homes para aportar á economía familar. A el tocoulle a maldita transición aos 11 anos. Podería ter sido calquera outra cousa, mais como algún parente comentou que coa talla se gañaban bos cartos a decisión familiar foi nesa liña. «Aínda que non quedaba outra, había que traballar para traer diñeiro para a casa, tampouco era mala cousa. Vía nenos traballando de albaneis que non podían nin co caldeiro da masa».

O cativo coverteuse nun espelido tallista que decidiu dar un cambio de rumbo á súa vida ao ser enganado. Tiña que cobrar máis de 300 pesetas polas pezas da semana e rematou recibindo 175 pesetas. «Entre o encargado e o xefe liáronme co de que era mellor ter un soldo fixo que cobrar por peza, eu dixen que non, e saín do despacho coa metade do que me correspondía. Viña máis triste na bici para a casa!». Nunca máis. Sabía que nun taller do Polvorín precisaban un tallista porque se lle ía o que tiñan para Suíza. Daquela experiencia garda un grato recordo: fixéronlle a proba de tallado e o dono do taller, Vicente Quiroga, trouxo un caderno onde figuraban todas as pezas e o que se pagaba por cada unha. Máis tarde estableceuse pola súa conta, abrindo obradoiro en Mesón de Calvos.

—Como lembra aquela primeira exposición de 1969?

—Como algo grandioso. Foi no Museo Arqueolóxico e estaba de director Ferro Couselo.

—Aínda que a crítica fala dalgunha influencia e cita nomes vostede nunca vai por ese camiño.

—Porque a verdade é que non me vexo nese escenario. O primeiro artista que coñecín foi Rodin, porque vin un libro del nunha papelería á que entrei a mercar un caderno de debuxo. Cando era novo tampouco coñecía aos artistas de Ourense. O que fixen, cando cobrei unha cantidade importante por un encargo como tallista, foi ir a Madrid a ver o Museo del Prado. A miña influencia son os clásicos, aí está todo.

—Como está a funcionar o museo que ten na casa?

—Volve a ter actividade, pero menos que antes. As visitas estanse recuperando pouco a pouco e mesmo algún grupo xa ten estado. No que respecta á venda xa se sabe que coa crise o mercado da arte non vive os seus mellores momentos. A xente ten que establecer prioridades e a escultura, como moitas outras cousas, non entra nese apartado.

—Segue mantendo que un artista non se xubila?

—Si. A un artista só o xubila Deus. Sempre tes cousas que facer e pezas que crear.

---

---

---