O espírito do escritor mantense vivo en Gres, Vila de Cruces, onde os visitantes, da man de Luís Reimóndez, afondan na vida e a obra dun home que converteu a súa aldea en universal
26 abr 2018 . Actualizado a las 23:00 h.O sol brillaba nun ceo azul con nubes bordadas nun mantel de primavera que cubría Gres con agarimo. Ao enfilar o coche cara a Fundación Neira Vilas, o primeiro que se ve tirando costa arriba é unha pedra co escudo de Galicia, que dá conta de que na Casa do Romano, a poucos pasos, naceu Xosé Neira Vilas un 3 de novembro de 1928. Ao chegar recenden no patio os ecos daquel acto promovido por Manuel Reimóndez Portela. As verbas do seu fillo, Luís, presidente da Fundación, obran o feitizo e transpórtannos a aquel 9 de outubro de 1982 no que se colocou a pedra ao pé da casiña, xa en ruínas. Alí están os nenos dos colexios que bulen arredor, os intelectuais, as autoridades e a nai do escritor (ausente na Habana), encargada de descorrer a bandeira de Galicia que deixou ver a pedra.
Unha escaleira exterior conduce á que foi a vivenda de Anisia Miranda e Neira Vilas, chea de recordos e agasallos, e nos que non faltan os balbinos feitos polos nenos. Un piso pequeno ao que se accede a través dunha porta dun azul verdoso que recorda o mar. Fronte a ela, en ringleira, toman o sol os cactos, que eran de Anisia. Ao entrar, o visitante atópase cun espello e unhas cadeiras de brazos de vimbios. Na da dereita, Neira Vilas recibía os visitantes arrimando outra ao que entraba, brindando asento e o comezo dunha conversa infinda, das que tanto gustaba. Escoitando a Luís Reimóndez podemos imaxinar ao pai de Balbino cantaruxando ao espertar, despois de poñer algo de música e dando uns pequenos pasos de baile como acostumaba. Nun estante están as cintas de casete e os cedés de Mercedes Sosa, Dulce Pontes, Roi Casal e A Quenlla mesturados con música clásica e ópera. Un aparador serve de separador e agocha unha diminuta cociña. Nunha esquina hai unha nota do escritor, con varios exercicios para mover o esqueleto. Neira sumaba aos tratamentos médicos todo canto remedio caseiro lle recomendaban. Un papel aínda reza: «Días pares: lecitina. Días nones: pole».
No seu despacho o tempo detívose. Alí está a súa vella máquina de escribir, unha Olivetti Lettera 35, e un teléfono. Os imprescindibles dun home metódico, ordenado e un traballador infatigable. Reimóndez explica que está xa na imprenta De Gres a Cádiz, «unhas memorias nas que fala del mesmo dende que saíu da aldea ata que colleu o barco para ir a Arxentina». Enriba da súa mesa descansa unha carpeta de asuntos «en trámite».
Na Fundación Neira Vilas cada sala ten nome propio. A casa natal, reconvertida en biblioteca, alberga uns 9.500 volumes e leva o nome da súa primeira bibliotecaria: Anisia Miranda. Na planta baixa, o museo Manuel Reimóndez Portela xa suma algo máis de 400 pezas. Un gabinete de curiosidades do mar e da terra, que contén dende apeiros ata o temón dun barco. Agocha obxectos persoais como os zoquiños feitos polo seu avó, que Neira Vilas calzaba con dous anos, e a carteira de coiro coa que o escritor repartía a correspondencia polas aldeas. Cun papel amarelo documéntase un portafolios de coiro, agasallo de Anisia a Neira Vilas cando eran noivos e feito por ela mesma cun escudo de Galicia repuxado na pel.
Subindo seis chanzos, ao carón dunha varanda vermella atópase a biblioteca de adultos e a sala de reunións á que Luís Reimóndez quere dar o nome de Díaz Pardo. Sobre a mesa, os logotipos para os 25 anos que cumpre neste 2018 a Fundación, agasallo da editorial Bolanda, e que o presidente da Fundación quere celebrar cunha festa popular. No edificio anexo, abaixo, está o salón de actos dedicado a Luís Seoane, escenario de tantos actos. Nas paredes penduran os seus gravados e uns panos de mesa enmarcados, firmados por Seoane, Laxeiro e Díaz Pardo, lembranza dunha cea. Marchamos non sen antes ollar dende o patio o cemiterio onde Neira Vilas descansa para sempre ao carón de Anisia. E no ar, parécenos oír un «ata outra», dun escritor que converteu a súa aldea en universal.