Unha noite como calquera outra, Margarita regresaba á casa tras gozar dunha cunca de chocolate na súa chocolatería favorita. No camiño tropezou cunha pequena placa incrustada no pavimento. Intrigada, inclinouse para examinala e leu o seu propio apelido gravado en letras douradas. Pero a sorpresa inicial transformouse en asombro ao descubrir que o nome completo era o do seu tío avó, acompañado de datas que coincidían co período no que, segundo sabía, desaparecera.
Esa pequena placa conmemoraba o seu tío, Adrián del Castillo Soutelo, e conectábao cunha parte da súa historia familiar que permanecera oculta durante décadas.
A stolperstein de Adrián formaba parte dunha rede de memorias espalladas pola cidade. A Asociación para a Recuperación da Memoria Histórica (ARMH) iniciou este proxecto en xullo do 2023, colocando estas placas coa esperanza de devolver dignidade e memoria a aqueles que foron esquecidos.
Ata ese instante, Adrián era para Margarita só un nome e unhas datas en documentos antigos, coidadosamente gardados pola súa familia. Agora, a súa historia tiña un lugar tanxible na cidade.
Nesta historia, o significado do termo non podía ser máis apropiado: «Pedra que fai tropezar». Ese tropezón coa memoria do seu bisavó foi un chamado a recordar e honrar o seu legado. Tras unha conversa coa súa nai, Margarita decidiu poñerse en contacto coa ARMH para coñecer máis detalles. Así soubo que o seu tío ingresara no campo de Mauthausen en xaneiro de 1941, onde compartiu momentos de loita e esperanza con Arturo García Lagares, Martín Ferreiro e Adolfo Bregua. A traxedia alcanzouno: despois de ser trasladado ao subcampo de Gusen, foi asasinado en Hartheim o 24 de setembro de 1941.
Para a súa familia, o seu paradoiro fora un misterio durante décadas. Nunca souberon que fora del, nin como rematara a súa vida.
Adrián viviu na rúa San Andrés, 169, ata ser deportado. Nese lugar colocouse a súa placa o 19 de xullo do 2023, sen familiares que asistisen ao acto. Pensouse que os seus descendentes non existían.
O proxecto está deseñado para que a sociedade lembre. Neste caso, o camiño foi inverso. Desde a sociedade e a ARMH chegouse á familia. É un camiño de ida e volta que nos conecta a todos.
Para min, ver a placa de Adrián xa non só me fará pensar nel e na investigación que fixen para chegar a coñecer a súa historia, senón que pensarei nas caras de Margarita del Castillo Guzmán e da súa nai, quen sen dúbida darán a este proxecto un significado aínda máis profundo.