A teima de Salvador Dalí

Cristina Sánchez-Andrade PREMIO DE PERIODISMO JULIO CAMBA

OPINIÓN

03 oct 2022 . Actualizado a las 08:13 h.

Somos o que ignoramos. Sen saber moi ben por que, Salvador Dalí sempre estivo fascinado polo cadro O Ángelus do pintor francés Jean-François Millet. Tal era así que realizou múltiples interpretacións, escribiu un ensaio titulado O mito tráxico do Ángelus de Millet e no seu libro Confesións inconfesables afirmaba que esta pintura converteuse para el na «obra pictórica máis intimamente turbadora, a máis densa». Pero antes de rastrexar a orixe desta obsesión é preciso coñecer un dato da biografía do pintor. Seica cando era neno, decatouse de que tivera un irmán que morreu aos tres anos por mor dunha meninxite (ou dun problema intestinal, non queda claro). Seguindo ese macabro costume que había antes de poñer aos recentemente nados os nomes dos irmáns mortos, o neno chamábase tamén Salvador. Os seus pais, que lle levaban regularmente a visitar a tumba, contáronlle que el, en realidade, era a reencarnación do seu irmán. Desta forma naceu a teima do pintor pola morte dos bebés. «Durante toda a miña nenez e mocidade vivín coa idea de que era parte do meu irmán maior. É dicir, no meu corpo e alma levaba o cadáver adherido deste irmán morto porque os meus pais falaban constantemente do outro Salvador», afirmou algunha vez.

Pois ben, volvendo ao cadro de Millet, trátase dunha escena moi sinxela. Un home e unha muller rezan o Ángelus coa mirada baixa. Deixaron de lado o seu labor de plantar patacas e todas as ferramentas utilizadas para esta tarefa (o anciño, a cesta, os sacos e a carretilla) están esparexidas á súa ao redor. O cadro non parece ter máis misterio que o de dous labradores detendo o seu traballo diario para dedicar uns minutos a unha oración. Pero Dalí vía algo estraño na obra, algo que lle perturbaba de maneira irracional e que era incapaz de identificar. En varias entrevistas recoñeceu que esa pintura, que coñecía dende cativo, facíalle sentir cousas que non podía definir, luces e sombras que lle levaban a ver máis aló do que estaba pintado. Levado pola curiosidade, comezou a investigar. Púxose en contacto coa familia de Millet e un descendente confesoulle un dato que a familia mantivera en segredo durante xeracións: orixinalmente, onde aparece o cesto con patacas aos pés dos campesiños, había outra cousa. Polo visto, a obra orixinal, ou polo menos algún dos seus detalles, fora modificada polo propio Millet, aínda que se descoñecía o motivo. Tan logo que escotou isto, Dalí solicitou unha análise con raios X. Pois ben, baixo a capa de pintura da cesta podíase ver unha mancha con forma de cadaleito infantil. De feito, o que o cadro representaba realmente era unha oración previa a un enterro non oficiado. Nesta época, os nenos que morrían antes de ser bautizados non podían ser enterrados nos cemiterios. A idea inicial de Millet ao pintar O Ángelus era recrear a situación de dous pais enterrando ao seu fillo recentemente nado. Pero como isto podería incomodar á burguesía, é dicir, aos seus potenciais clientes, decidiu debuxar unha escena máis doce. En todo caso, valeu a pena. Cando Dalí por fin viu o que había debaixo das capas de pintura, comprendeu o porqué da súa obsesión. E grazas a ela, temos esas outras versións súas que, a dicir de moitos, superan ao orixinal.