Cargaba eu moi lonxe do meu hotel coa mochila ao lombo na pequena vila romanesa de Siret, onde Europa perde as estrelas e o seu manto azul para quedar espida un quilómetro ao norte en Ucraína. Sentíame no fondo dun conxelador, triscando coas botas o fino carouxo daquel xélido 28 de febreiro. Dunha señora con vasoira, farta de separar en sílabas as palabras a ver se os meus coñecementos no seu idioma melloraban, entendín que non había buses en dúas horas. Camiñei uns metros máis e dei con Vasili, resgardado do frío no asento do condutor dun Dacia que sobreviviu a Ceaucescu. Peteille na fiestra e baixou o cristal coa manivela. «Taxi?», preguntei. Sacou a man e ladeouna de arriba abaixo. Solteille un billete de vinte euros —quedara sen leu (a divisa local) no peto— e unha dirección a 45 minutos de distancia. Engurrou a cara, pero a moeda común duplica o seu valor á beira dos Cárpatos.
Montei naquel coche de latón, coa guanteira trémula ao ritmo do motor e un radiocasete dos de gardar debaixo do asento. Pasara a noite anterior deitado nun sofá de Madrid, onde facía escala para voar a Romanía, coa mirada cravada no teito, degoirado por se a viaxe sería en balde. Por se chegaba ata aquel punto illado no mapa e non había historia. Vasili non falaba unha palabra en inglés e eu ningunha de romanés, así que saquei o móbil e repasei todo o que vira un quilómetro ao norte. Había historias, como non había de habelas. Había mulleres naquela fronteira e ningún home. Había cativos que xa esgotaran as bágoas naquela peregrinación improvisada. Había un silencio imposible que só rompía o repenique das maletas sobre o asfalto. Eran miles aquelas primeiras refuxiadas, tan exhaustas e tan tristes. Tan crebadas pero tan enteiras para contar o que as levara alí. As súas verbas foron a primeira liña de defensa do seu país aqueles días.
Oksana, cun pé no chanzo do microbús ao que xa montara o seu neno, contou que o seu marido os acompañara ata a estación de Kiev para darlles un bico e velos marchar dende a plataforma. Calou, negou coa cabeza e cos ollos mollados pediume perdón. A min só me saíu pedirlle desculpas tamén a ela. Hai uns días levaba unha vida normal en Ucraína e hoxe tiña unha gravadora comprada nun San Luis da Coruña apuntándoa. Valentina díxome que se afixera á liberdade, a pensar sen ter medo, e que por iso non ía volver a casa. Non sabía onde ía durmir esa noite, nin sequera se comezaría unha nova vida canda a súa filla en Europa ou en América. A liberdade, tan valiosa e tan vulnerable, tan mal asumida polos meus ollos atlánticos.
Tiña a imaxe gravada dun neno que miraba con odio ao obxectivo da cámara. Supoño que non a min. Ou igual si. A da avoa que choraba co pasaporte nunha man e o seu neto colgado da outra. A da nena coa faciana derreada e impropia da súa idade contra o cristal dun bus.
Cavilei sobre todo aquilo coa caluga apoiada no hule que cubría o asento. Apartei a mirada inconsciente, imaxino que pensando nos xa bastantes interrogantes na cabeza de Vasili por levar no seu coche a un estranxeiro chegado da outra punta do continente. Pola fiestra vin un río que baixaba impetuoso e turbio entre xestas sen flor e chemineas grises ao fondo. A visión interrompeuna o dedo índice do condutor para poñerlle nome a aquelas augas. Eu devolvinlle un sorriso, agradecendo o seu esforzo. Ese taxista sen taxi tiña tamén algo de psicólogo. Cruzámonos despois un dos moitos microbuses vermellos que subían e baixaban cada hora da fronteira coas sirenas acesas. «Pompieri!», exclamou. Encollín os ombreiros e mireino con pasmo. Xuntou os dous puños e meneou os brazos dun lado a outro —si, aínda conducía— mentres bufaba pola boca. Eu seguía sen entender. Cismou un par de segundos e acendeu un chisqueiro. «Bombeiro!», berreille por fin: «Pompieri, bombeiro». El asentiu efusivo, como se xa coñecese a palabra en galego. Os dous rimos. Deille as grazas en romanés cando chegamos ao hotel e el devolveume unha palabra de dúas sílabas. Funa repetindo na cabeza para non esquecela ata chegar á habitación e buscar o significado. Vasili conseguira naquel Dacia o que ninguén logrou aínda en Ucraína: «Paz».