Pasou un ano dende o de Afganistán, ou sexa, dende que a comunidade internacional (da que tamén formamos parte), esa que organiza concertos por Ucraína e fala de solidariedade e de acoller aos que son coma nós, deixara a xente afgá en mans dunha seita armada, fanática e entolecida. En mans de xente armada e arbitraria. En mans de xente iluminada, ou sexa, en mans de xente que se sabe, porque si, en posesión da verdade.
Lemos estes días que todo está peor por alí. Nada que non agardásemos. Cando a relixión toma o poder sempre acontecen barbaridades. Tiña que ser e era imposible que fose doutro xeito. Relixión e impunidade (en España no 36 xa se viu) adoitan traer consecuencias funestas e cunetas cheas.
Entre o moito que levo lido estes días pola triste efeméride, unha nova érguese sobre as demais para chamar a nosa atención. Leo que os talibáns golpean as nenas que vexan sorrindo. Xa non digo gargallando. Rindo. Ese é motivo de malleira pública. En Afganistán as mulleres non poden sorrir. Punto.
Na filosofía medieval estableceuse que o que nos diferencia do resto dos animais é o riso. A nosa capacidade para rir, para a comedia, para o absurdo festivo, é algo que nós temos e o resto non teñen. As hienas non rin. Emiten un son que lembra ao riso humano. O animal que ri somos nós. O riso é un sinónimo de intelixencia. A xente parva non ri. Einstein, que era moi sabio, agasallounos con mil fotos facendo o parvo. Gandhi. Non sei, moita xente grande tiña un gran senso do humor. Eu desconfío dos serios, dos que sempre van coa cravata posta na cara, dos que non se permiten a festiva transcendencia dunha brincadeira.
O riso e o poder, é obvio, non se levan ben. Por iso hai tanto os galegos inventamos as cantigas de escarnio e maldizer. Para rir dos poderosos. Para chamarlle parvo ao rei. Gordo ao bispo. O que fose. Quizais por iso non nos sacan a lei mordaza. Quizais por iso nos últimos anos pasaron tantos cómicos pola Audiencia Nacional.
En Afganistán saben que cando unha nena ri, o que está dicindo é que non ten medo e que, ademais, está pensando. Pois o humor e a racionalidade van xuntas, camiñan unha ao carón da outra. Por iso ás veces falamos de «humor intelixente». Mais todo iso está vedado ás nenas alí. Só ás nenas. Os nenos poden sorrir, gargallar en alto. Os nenos poden.
Un ano despois, sobre Afganistán, o silencio da seriedade. Un silencio negro cheo de nenas mudas con medo a sorrir. Con medo a ser. E nós, mentres tanto, rindo a eito. Como se todo fose un chiste.