Interaccións das candorcas
OPINIÓN
As candorcas, Orcinus orca, son cetáceos emparentados cos golfiños que miden entre cinco e seis metros de lonxitude, e que viven en mandas familiares. As candorcas ibéricas son unha subpoboación das candorcas atlánticas, que consta de aproximadamente uns 50 individuos que teñen o nivel de protección cualificado de vulnerable na lexislación vixente. Viven entre augas do estreito de Xibraltar, que frecuentan entre a primavera e o verán, e despois desprázanse pola costa atlántica portuguesa ata Galicia, onde se dispersan no océano para volver de novo na tempada seguinte ao Estreito. Son superpredadores moi especializados, polo que as candorcas ibéricas aliméntanse case en exclusiva de atún.
Dado que o seu alimento, o atún vermello, é tamén a súa principal motivación, os movementos e as variacións que levan a cabo son para perseguir as súas presas. No ano 2020 identificouse un novo comportamento nas candorcas ibéricas que se traducía en aproximación excesiva ás embarcacións, contacto físico e, nalgúns casos, 0,15 de cada cen barcos nunha zona, avarías que levaron as embarcacións a dirixirse a porto ou a solicitar auxilio. Descoñecemos a orixe desta situación, que podería estar relacionada cun comportamento autoinducido ou cun comportamento obsesivo, baseado nunha situación hostil na cal algúns exemplares o pasaron mal diante dun veleiro.
A pesar de que interactuaron con todo tipo de embarcacións dende 5 a 38 metros, é cos veleiros de 12 a 17 metros cos que máis interaccións se levan a cabo. Estas interaccións poden ser moi breves ou poden chegar a durar unha hora, pero na maior parte dos casos duran entre 15 e 20 minutos. Nestas interaccións as candorcas analizan e manipulan as estruturas móbiles dos barcos como poden ser o leme. É nesta situación cando se produce algunha rotura, porque os lemes son estruturas débiles e as candorcas son moi grandes.
A raíz destas interaccións púxose en marcha o Grupo de Traballo Orca Atlántica, constituído por investigadores e entidades dos estados español e portugués, en que a Cemma está integrada, investigando todos estes casos e asesorando aos gobernos español e portugués e tamén a asociacións de veleiros.
O grupo de traballo propuxo un protocolo de actuación, consistente na detención ou redución da velocidade da embarcación, en deixar o leme libre, e en apagar a electrónica con excepción da radio, dado que interpretamos que a velocidade é unha motivación para os cetáceos e para as candorcas en particular. Todo isto sempre que sexa posible e as condicións de mar o permitan. Sabemos que o uso do protocolo non elimina a interacción, pero na maior parte dos casos esta é de menor duración e de menor intensidade. É importante dar aviso a través de Salvamento Marítimo e ao Grupo de Traballo para coñecer máis a fondo este comportamento e poder dar resposta a algunhas das preguntas que rodean estas interaccións.
Na páxina web Orca Ibérica (https://www.orcaiberica.org/) dáse información puntual dos casos de interaccións e tamén recomendacións a través dos semáforos da toma de precaucións nalgunhas áreas da costa.