Síntome a gusto como historiador escribindo nestes tempos nos que a historia se move ao ritmo de acontecementos decisivos e de cimeiras de xefes de goberno que toman decisións transcendentes, pero preocúpame que todo isto teña que ver con guerra, inflación e crises fronteirizas. Síntome ben acollido sempre neste xornal, pero aínda máis nestes tempos en que os colegas de opinión comezan os seus artigos, como o sábado pasado, citando 1914, 1936, 1959... O pasado impera como referencia cando o presente abanea e tememos o futuro incerto. Non gusto, por máis que faga máis necesarios aos historiadores, porque cando todos se refuxian no pasado para pensar o presente estamos en tempos de malos agoiros, de malfario que din polo sur.
É ben certo que non hai mellor forma para falar do presente que pensalo historicamente e ás veces, cando o presente non quere recoñecerse, a mellor forma é facer analoxías históricas. É por iso que cando vexo a reacción gobernamental fronte aos mortos no valado de Melilla e a sucesión de declaracións, informacións, imaxes e noticias non podo máis que lembrarme dos sucesos de Casas Viejas de xaneiro de 1933, cando a Garda de Asalto e a Garda Civil masacraron a máis de vinte persoas naquela localidade, a resultas dunha insurrección anarquista acontecida seguindo o programa de ximnasia revolucionaria da FAI. Non todo o mundo o lembrará, pero a aquel lugar de Cádiz chamóuselle a «aldea do crime». Un crime tan monstruoso que mudou o nome do lugar para denominalo Banalup de Sidonia. Un crime das forzas de orde público tan mal xestionado polo Goberno republicano-socialista de Manuel Azaña e o seu ministro de Gobernación, Santiago Casares Quiroga, que se converteu no argumento máis importante para a caída daquel Goberno uns meses máis tarde.
O conto foi que o presidente e o ministro creron a versión dos responsables das forzas de orde pública, pero a verdade era que o capitán Rojas ordenara queimar as casas nas que se agochaban os insurrectos e mandou disparar aos moribundos para non deixar testemuñas. A oposición, liderada polo Partido Radical de Lerroux e dirixida neste punto por Diego Martínez Barrio, reclamou o esclarecemento da verdade. Unha comisión parlamentaria que actuou no mes de febreiro exonerou ao Goberno, pero os xornalistas Eduardo de Guzmán e Ramón J. Sender seguiron indagando e desvelando datos descoñecidos. O Goberno acabaría caendo en setembro por máis razóns, pero tamén polo desgaste daquela matanza, os enganos intencionados e os erros políticos derivados. Os responsables policiais —os dous principais convertéronse anos despois en conspiradores e golpistas— culparon directamente a Azaña no xuízo que se seguiu. Creouse a lenda negra.
Prensa libre, comisións parlamentarias en parlamentos plurais, lexítimos intereses políticos e electorais da oposición, máis a cegueira duns responsables políticos que defenden a quen non deben, dan ao cabo resultados imprevisibles. Melilla 2022. En realidade foi en Nador e os xendarmes non obedecían ordes de Marrocos.