Abrazados a un libro

Francisco Castro ESCRITOR E EDITOR

OPINIÓN

Germán Reyes | Efe

23 feb 2022 . Actualizado a las 05:00 h.

De sempre dicimos que a mellor protección contra o fascismo e todas as formas de barbarie adoitan ser os libros. Literalmente foi así en 1936, pois, cando as tropas de Franco asediaban Madrid, os membros das Brigadas Internacionais,  na Facultade de Filosofía, protexíanse do fogo inimigo detrás de parapetos feitos con libros gordísimos que paraban as balas. Así que si, literalmente, os libros salvan vidas.

A relación entre balas e libros vén de lonxe, ou entre balas e lume, ou entre balas e prohibicións, ou entre balas e listas negras. É unha constante: en canto un ditador chega ao poder, das primeiras cousas que ordena é queimar libros. A Inquisición comezou co costume. En moitos lugares do mundo aínda se estila. Por aquí, aínda mantemos a lei mordaza.

Os brigadistas internacionais, chegados de tantísimos países para pelexar contra a barbarie fascista, que sempre é barbarie iletrada, foron dos máis activos na defensa da Cidade Universitaria de Madrid. Como dicimos, pelexaron ata o derradeiro alento na Facultade de Filosofía. E fixérono erguendo baluartes con libros, precisamente, de filosofía. Unha vez máis, a filosofía servía para protexer a razón fronte da loucura. Os estudantes atoparon que os mellores eran os alemáns. Os mellores para parar as balas, quero dicir. Así, puxéronse a buscar coma tolos os de Nietzsche, os de Marx. E, sobre todo, os de Hegel. O filósofo responsable do idealismo alemán construía obras grandes coma catedrais. Grandes literalmente. Un mundo de páxinas. Filosofía, pois, resistente. A proba de balas. Cantos proxectís dirixidos ás cabezas daqueles estudantes antifascistas remataron entre as páxinas da Fenomenoloxía do espírito ou da Enciclopedia das ciencias filosóficas, salvándolles, de paso, a vida. Moitos deses exemplares continúan alí expostos na facultade, atravesados por unha bala coma testemuña de como lles funciona (é un falar) a cabeza aos que queren solucionar todo a tiros. En fin, non é nada sorprendente. Millán Astray orneara un «¡muera la inteligencia!» que, seica, aínda se escoita no noso século XXI cando inspira a tantos cachorros nostálxicos do xugo, as frechas e as esvásticas.

En O nome da rosa de Umberto Eco, Guillerme de Baskerville bloquéase pensando que libros ten que salvar do lume e cales deixar que se consoman. É consciente da traxedia que supón que un libro se destrúa, que unha das máis fermosas e importantes creacións da especie humana, un libro, desapareza para sempre. Por iso salva todos os que pode, aínda que case que perda a vida facéndoo. Imaxino tamén a aqueles brigadistas, rodeados polo lume das balas do outro bando, debaténdose interiormente sobre que libros sacrificar, que volumes poñer tapando as portas, as ventás. Que volumes ían ser destruídos polas ráfagas das metralladoras, tan pouco dadas á filosofía. Imaxínoos alí, tan tráxicos. Abrazados a un libro.