O próximo domingo celebramos o Día Grande das Letras, o 17 de maio, aniversario da primeira edición de Cantares Gallegos (1863), o libro co que Rosalía de Castro inaugura a dignidade do noso Rexurdimento. Nunca imaxinamos circunstancias tan adversas para unha celebración que, malia todo, quixeramos desenvolver coa máxima consideración para quen a RAG acordou dedicar a edición deste ano: Ricardo Carvalho Calero.
Escribo moi conscientemente Carvalho Calero porque así é como el quería grafar o seu nome. As derradeiras vontades deben ser respectadas, o que non quere dicir que necesariamente teñamos que compartilas. Durante toda a súa vida o profesor asinou os seus textos como Carballo Calero. Foi a partir de 1981 sobre todo cando as súas posicións se achegan á ortografía portuguesa, que el considera a grafía histórica do galego. Mesmo adaptou persoalmente neses anos boa parte da súa creación literaria a esas solucións, que como ben sabemos non son as propostas oficiais da RAG.
O que a academia conmora este ano en tan atravesadas circunstancias non é unha polémica, senón a figura dun home que dedicou a súa vida á causa do galeguismo, da nosa identidade nacional, da nosa lingua e da nosa cultura, mesmo con discrepancias. As discrepancias, na medida en que invitan á reflexión e o debate, tamén nos enriquecen.
Nunha entrevista para televisión, confesoume que el nacera en 1910, o ano do cometa Halley, que atemorizara o mundo daquela cunha chea de agoiros e anuncios catastróficos. Carvalho dicía que, alén dos catastrofistas, o cometa era tamén unha bomba de enerxía, e que debiamos quedarnos coa enerxía, porque o futuro non é predicible, malia os agoreiros, senón algo que os seres humanos poden e deben construir. Gústame esta idea.
A figura de Carvalho Calero, igual que a de Antonio Fraguas o ano pasado, en sendo tan distintos, atravesa o século XX coma un meteoro, crónica do galeguismo, dende os primeiros días do Seminario de Estudos Galegos, ao que se incorpora moi novo na compaña do seu amigo Lois Tobío, ata practicamente o final do século, o 25 de marzo de 1990. Nese percorrido, que en parte recrea metaforicamente na súa novela Scorpio (1987), hai momentos difíciles (a experiencia da guerra e da postguerra, por exemplo), mais tamén momentos de forza, incluso de entusiasmo; só desa maneira se explican obras como a súa Historia da Literatura Galega Contemporánea (1963), ou mesmo a Gramática Elemental do Galego Común (1967), encargos que lle fixeron os seus compañeiros de Galaxia e que, en gran medida, son produtos do compromiso e da discplina, da vontade de non abaixarse e da entrega á causa que amaban. De ningunha maneira podemos aceptar que as diferencias embafen unha traxectoria de semellante envergadura. Que familia non sabe de amarguras e desencontros? Tamén de reconciliacións.