Reparade na ollada do vello, ese silencio á beira do camiño. Sentado no valo, enxerga a trazada do río, a herba de febreiro a medrar, a luz da tarde nos algarrobos, a casa do Benito, que xa non está. Era o veciño máis próximo. Houbo un tempo en que non se levaban, mesmo algún pleito disputaron, antigas liortas entre as familias. O malo de vivir na aldea é que o horizonte se achica, non se ve máis alá, un marco, medio cuartillo de terra, o paso dunha toxeira, e arde o mundo. Cuestións de honor, ou de principios. «Miserias», comentou un día o Benito. E empezaron a andar xuntos. Cando lle morreu a muller, o vello ficou só, e o Benito tampouco tiña a ninguén. Paseaban as leiras, termaban un do outro e falaban dos tempos idos, de cando o mundo era doutra maneira e eles eran mozos. Vai para tres meses que morreu o Benito, en decembro. Ao vello non lle queda agora máis ca televisión.
Os meus alumnos de Xornalismo traballan estes días a despoboación das aldeas. A pirámide demográfica achica pola base e agrándase por arriba. Ao carón da miña casa hai un vello muíño que está libre de silveiras porque o vello libra a canle e o mantén limpo. Non para que traballe, que aínda podería traballar, mais para telo limpo, porque «quen sabe se non precisaremos del algún día», bromea. Os meus alumnos (urbanitas) traballan o despoboamento das aldeas e enchen o traballo de estatísticas. Tiran de Internet e documéntano todo cunha precisión demoledora. Hai uns días, Javier Romero publicou nas páxinas deste xornal unha reportaxe dun veciño de Ribeira que vive só: «Faise duro mirar as paredes día e noite nunha casa tan grande». Mandei aos meus alumnos a falar co vello.
Pasa o mesmo coa traxedia do paro. Enchemos o texto de cifras, porcentaxes de desemprego, opinión de especialistas, mais hai que verlle a cara á noticia, cómpre tocar a carne de noticia, tal é o noso oficio de contar historias: coñecer a realidade e interpretala, e non hai realidade verdadeira se non se sente de preto, se non lle poñen cara e ollos ao acontecemento. Outrosí cando falamos dos desafiuzamentos, ou da violencia de xénero, ou dos náufragos no mar Exeo. As cifras están ben. Pero non son a verdadeira realidade das cousas. A verdadeira realidade está nas persoas (nas historias) que a padecen. A carne da noticia.
O meu vello da aldea vive só, ollando día e noite para a parede, como na reportaxe de Javier Romero, sentado no valo do camiño, agora que se anuncia a primavera (sen o seu veciño Benito). ¿Que vida hai detrás? ¿U-los fillos? ¿E os netos? «Non quero estorbar», dime. A traxedia do vello é a traxedia dun mundo que estiña. Que se transforma, dirán algún. E é certo. O prezo da modernidade, se é que podemos falar de modernidade, pasa pola extinción dun mundo que ata hai dous días (os nosos avós) estaba vivo, pero que non ten recambio. As novas xeracións xa non están nisto. Morre o vello, esmorece, e morre con el un universo enteiro, a memoria do que fomos, a luz nos algarrobos, a canle do muíño, e estaría ben que soubésemos cando menos o que se está a perder.