Na marea da semana pasada falei de Pontevedra, a miña vila, o meu territorio da infancia, onde afincan todas as patrias, segundo dixo o poeta, e ao evocar a ringleira de ilustres señores das letras (e señoras) que dun xeito ou doutro habitaron ou participaron na vida histórica da cidade: Castelao, Valle-Inclán, Torrente Ballester, Paz Andrade, un lapsus de memoria, que non de afectos, deixou fóra a Filgueira Valverde, a quen este ano a RAG dedica o Dia das Letras Galegas. Para nós, alumnos do Instituto nos primeiros anos 60, era o señor Filgueira. Tamén era o alcalde da cidade, certo, e unha chea de cousas máis. Naqueles anos case que non se movía nada na vila que non pasase por el, dun xeito ou doutro. A memoria é un territorio de agravios ou de afectos. Neste caso eu non teño máis ca afectos. Era o noso profesor de literatura, director do instituto, director do Museo? Non é a primeira vez que o comento. Diciase de Castelao que as súas moitas ocupacións impedíanlle ir moito a clase, pero que, cando ía, trazaba no encerado unha liña de tiza e ficaba explicada para sempre a perspectiva. Co señor Filgueira sucedía algo parecido. Viña bastante a clase, pero o seu programa era un chisco irregular: falaba do que quería, ou do que consideraba útil naquel momento. Lembro que un día debuxou na pizarra o péndulo de Hegel, para explicar os estilos literarios e artísticos: clásico, xermánico, románico, gótico, renacemento, barroco.., e xa nunca máis esquecín a tensión dialéctica da teses e a antítese. «¿En qué época pensades que estamos agora?», preguntounos. Non sabíamos responder. «Neoromanticismo», exclamou. «Vivimos un tempo de volta ao romanticismo: pensade nos cantautores, que son coma os poetas medievais, pensade nos Beatles?». Levábamos ao museo e, diante dos cadros da pintura romántica e moderna, poñianos a pensar na literatura, nas obras que máis ou menos coñeciamos polas antoloxías dos textos. ¡Valle Inclán e os cadros de Laxeiro! Falaba seguido de Rosalía. Non da Rosalía dos Cantares, curiosamente, senón a de Follas Novas, que lle parecía máis interesante, «precursora dos existencialistas», dicía, cando nós non sabiamos daquela quen eran os existencialistas. E un día trouxo un mangado de follas, pousounas enriba da mesa e espetounos: «Aquí, nesta carpeta, está escrita a historia da Guerra de Troia, en lingua galega, que a mandou escribir o señor de Betanzos, Fernán Pérez de Andrade, hai máis de seiscentos anos». A memoria do profesor, que acende a chispa da curiosidade e da intelixencia, tan importante, ás veces tan decisiva nos anos da adolescencia. Así o recordo. Por iso me parece tan inxusto o lapsus da marea da semana pasada. Disto intentarei falar o día grande das Letras, cando o lembremos e homenaxeemos en Pontevedra. ¿Luces e sombras? Sen dúbida. Tal é a condición dos humanos. Mais ao final, o pouso que deixa en nós é o que conta. Tiñamos trece ou catorce anos. O mundo era unha primavera.